دشیفر چیست – موسیقی

دشیفر چیست؟

دشیفر کردن به عمل خواندن و اجرا کردن یک قطعه موسیقی گفته میشود به شرطی که اجرا کننده قبلا آن قطعه را ندیده باشد. در زبان انگلیسی به دشیفر کردن sight-reading میگویند. اصطلاح sight-singing به خواننده ایی گفته میشود که دشیفر میکند.

● دشیفر (sight-reading)

نویسندگان کتاب های موسیقی معمولا اصطلاح دشیفر (sight-reading) را برای توانایی خواندن و اجرای موسیقی سازی و آوازی در اولین مقابله با قطعه به کار برده اند. به عبارت دیگر دشیفر تبدیل دریافتهای موسیقیایی توسط چشم به اصوات میباشد. برخی از نویسندگان ترجیح میدهند از اصطلاحات شاخص تری مانند “دشیفر نوازی” (sight-playing) و “دشیفر خوانی” (sight-singing) در مواقع لزوم استفاده نمایند. این تمایز بخشیدن به انواع دشیفر، اصطلاح (sight-reading) را مربوط به اجرای صامت قطعه موسیقی در ذهن بدون ایجاد صدا توسط ساز یا حنجره میداند.

موسیقیدانان بسیار ماهر میتوانند در سکوت دشیفر کنند. آنها میتوانند به یک نت موسیقی نگاه کنند و آن را در ذهن خویش بشنوند بدون اینکه چیزی بخوانند یا بنوازند. دشیفر کنندگان غیر حرفه ایی تر معمولا برای خواندن اثر بخش نتها حداقل اقدام به زمزمه کردن یا سوت زدن قطعه میکنند. در اوایل قرون وسطا توانایی خواندن صامت برای قرائت نثر ها آنقدر مهم بوده است که آگوستین قدیس درباره آن سخن گفته است.

اصطلاح “a prima vista” همچنین مانند بسیاری از عبارات دیگر موسیقی که به زبان ایتالیایی هستند برای دشیفر کردن به کار میرود. اجرای موسیقی بشیوه “a prima vista” به معنی اجرا در اولین نگاه میباشد.

“توانایی شنیدن نتهای روی کاغذ به معنی خواندن موسیقی است و باید به عنوان پیش نیاز یک اجرای خوب مورد توجه قرار گیرد….اگر هنر جو در زمانی که یک قطعه موسیقی را آنالیز میکند تلاشی برای نواختن و شنیدن کمپوزسیون قطعه نکند اشتباه بسیار بزرگی مرتکب شده و اجرای او تنها ارائه مکانیکی نتها خواهد بود.

● انتقال نظری (sight-transposition)

برخی از نوازندگان – به طور مشخص نوازندگان گیتار خود آموخته – میتوانند یک آهنگ را به فاصله ایی که متناسب با محدوده صوتی آواز خواندن ایشان است جابجا کنند. از دلایل دیگر این نوع انتقال آسانتر کردن آکوردهاست. این نوازندگان نیازی به دانستن قواعد خواندن موسیقی ندارند و فقط باید با دانش انتقال آکوردهای گیتار آشنا باشند تا بتوانند آهنگ ها را در محدوده صدایی مشخصی اجرا کنند که برای آواز خواندنشان خیلی بالا یا خیلی پایین نباشد.

● دشیفر نوازی (sight-playing)

چنانکه گفته شد برخی از نویسندگان به انجام عمل دشیفر به وسیله ساز دشیفر نوازی میگویند. دشیفر نوازی دو مهارت اصلی خواندن موسیقی و ایجاد موسیقی را با هم ترکیب میکند.

دشیفر خوانی (sight-singing)

وقتی که خواننده ها دشیفر میکنند معمولا به این عمل آنها دشیفر خوانی گفته میشود. دشیفر خوانی از دو مهارت دشیفر و توانایی خواندن به وجود می آید.

● روانشناسی

توانایی دشیفر کردن تا حدودی به قدرت حافظه کوتاه مدت موسیقیایی وابسته است. آزمایش به وسیله دستگاه دنبال کننده چشم نشان داده است، چشم نوازندگان ماهر همواره جلوتر از موسیقی که اجرا میکنند حرکت میکند. آنها نتهایی که میبینند را به ذهن میسپارند و روی آنها پردازش انجام میدهند تا زمانی که آنها را اجرا کنند. به این عمل جدا کردن دست و چشم اطلاق میشود.

اگر ذخیره اطلاعات دریافت شده از نتها در حافظه فعال را با این عبارات معرفی کنیم: مقدار اطلاعات (بار) و زمانی که آنها باید در ذهن نگاه داشته شوند تا اجرا شوند(تاخیر)، باید بدانیم کنش بین بار و تاخیر با تغییر تمپو طبق رابطه زیر تغییر میکند:

تغییرات تمپو برابر است با تغییرات بار تقسیم بر تغییرات تاخیر.

برخی از معلمها و محققها عقیده دارند که دست و چشم میتواند برای استقلال بیشتر از حالت طبیعی آموزش ببیند تا توانایی بهتر دشیفر کردن را پدید بیاورند. همچنین دشیفر به آشنایی با شخصیت موسیقی که مورد دشیفر قرار گرفته است نیز بستگی دارد. این امر به اجرا کننده اجازه میدهد که عبارات را بصورت واحدهای مجزا مورد شناخت و پردازش قرار دهد نه به صورت نتهای تک تک. در این حالت کارایی بیشتری برای نوازنده بوجود خواهد آمد.

اشتباهات در دشیفر معمولا در جاهایی رخ میدهند که موسیقی دارای یک سکانس غیرعادی یا غیر منتظره است. این اشکال استراتژی حدس زدن نتها است که دشیفر کنندگان معمولا از آن استفاده میکنند.

● استفاده حرفه ایی

نوازندگان استودیویی معمولا قطعاتی که ضبط میکنند را برای اولین بار دیده اند. غالب موسیقی هایی که در تلوزیون نواخته میشود توسط نوازندگانی نواخته شده است که آن قطعات را دشیفر کرده اند. این نوع تمرین و اجرا به دلیل خواسته پیروزی تجاری این صنایع به وجود آمده است.

● متد آموزشی

اگر چه ۸۶% از معلمهای پیانو دشیفر را مهمترین یا یکی از مهارتهای بسیار مهم یک نوازنده میدانند اما تنها ۷% از آنان با این مهارت به شیوه سیستماتیک رو به رو میشوند. دلیل این امر را باید نقص دانش مربیان درباره آموزش دشیفر دانست به علاوه کمبود مواد آموزشی و ضعف خود معلمان در دشیفر کردن از عوامل مشکل آفرین هستند. همچنین معلمها اغلب تاکید زیادی روی تمرین و ساختن رپرتوار برای اجرای یک رسیتال موفق میکنند که در نتیجه این امر دشیفر و سایر مهارت های وابسته آن به نابودی کشیده میشوند. (Hardy ۱۹۹۸)

تحقیقات بسیار چند مهارت مشخص را برای انجام دشیفر با ضروری میداند:

پایه های تکنیکی در خواندن و انگشت گذاری

توانایی لامسه و حافظه

توانایی خواندن، شناختن و یاد آوری گروهی از نت ها ( جهت ها، الگوها، عبارات، آکوردها، گروه بندی های ریتمیک، تم ها، معکوسها inversions، فواصل و غیره)

توانایی خواندن نتهای جلوتر با نگاه عریض تر و جلوتر

تصور شنوایی (شنیدن قطعه پیش از نواختن و خواندن دهانی آن به دشیفر کردن قطعه کمک میکند.)

توانایی نگاه داشتن ضرب، خواندن و یادآوری ریتمها

هوشیاری و دانش ساختاربندی موسیقیایی و تئوری موسیقی

در مقاله بعدی، به بیان روش های افزایش مهارت در نت خوانی خواهیم پرداخت.