معرفی ساز سلانه –
سلانه ساز زهی جدیدی است که در سال‌های اخیر سیامک افشاری با همکاری حسین علیزاده ساخته‌است.
سلانه، سازی است از خانواده تنبور با دسته بلند که براساس تصاویر تاریخی بازمانده از ایران باستان دارای سه سیم و سه گوشی بوده‌است که از طریق اضافه کردن سیم‌های اصلی می‌توان به صداهای بم‌تری دست یافت. کوشش‌های حسین علیزاده برای بازسازی و احیای این ساز باستانی، و کاوش‌هایش در گوشه‌های فراموش شده موسیقی ایرانی به آلبومی به نام سلانه منجر شد. این آلبوم شامل بداهه‌نوازی‌های علیزاده با این ساز در دستگاه‌های بیات اصفهان، سه‌گاه، کرد بیات و افشاری است. این آلبوم در نزد اساتید فن و کارشناسان موسیقی واکنش‌های متفاوتی برانگیخت. سلانه متشکل از ۱۲ سیم که ۶ سیم جهت انگشت‌گذاری و ۶ سیم به منظور طنین صدا است. این ساز ترکیبی از بربط و سه‌تار است و به گفتهٔ سازنده، چون سلانه سلانه وارد موسیقی شده نام سلانه را به خود گرفته‌است
سلانه نام سازي است غريب. نه آنکه نا آشنا باشد ولي جديد است. كشف يا بهتر بگوييم اختراع آن مي‌تواند تحولي را در موسيقي اصيل ايراني و در ميان سازهاي زهي ايجاد کند.
اين ساز با نام حسين عليزاده نوازنده‌ي تار و سه تار و همکار قبلي گروه محمدرضا شجريان شناخته شده است با اين حال زحمت ساخت آن را سيامک افشاري کشيده است. سلانه کاسه‌اي به مانند عود دارد و دسته‌اي بمانند ساز تار. تعداد پرده هاي روي دسته‌ي ساز نيز همانند تار است. با اين وجود اين ساز صداي قريبي دارد. حسي عجيب در آن است. وقتي در سه گاه آن را مي‌شنويم ، حسي عجيب به ما دست مي دهد. حسي که شايد در بعضي مواقع قابل وصف نباشد.
اگر اشتباهي در کار نباشد فکر مي‌کنم تعداد سيم‌هاي ساز ٨ عدد باشد. آن را با زخمه مي نوازند!
سلانه – سيامک افشاري
سازهاي زهي مضرابي داراي کاسه‌ي طنين، از لحاظ سازشناسي ، غالبا به دو دوره‌ي اصلي دسته بلند و دسته کوتاه تقسيم مي شوند. بربط و عود از نمونه‌هاي دسته کوتاه و تنبور و دوتار و سه تار و تار از نمونه‌هاي دسته بلند سازهاي ايراني هستند. ردپاي قدمت اين سازها را اگر بپيماييم شايد به ايران باستان نيز برسيم.
علاوه بر بربط که سازي زهي مضرابي و داراي کاسه‌ي طنين نسبتا بزرگ و دسته اي کوچک است و يکي از سازهاي باستاني و اصلي ايران محسوب مي‌شود و مي‌توان نام و تصويرش را در آثار به جاي مانده از دوران باستاني تاريخ ايران مشاهده کرد؛ انواع مختلفي از خانواده‌ي سازهاي تنبور نيز در ايران، از دوران باستان تا به امروز، رواج داشته‌اند . ساز سلانه با الهام از تصاويري از يک نمونه ساز زهي مضرابي دسته بلند که در اصل داراي سه سيم و سه گوشي بوده است، در راستاي کنکاش براي جست‌وجو ي صدايي گمشده ساخته شده است.
ساز مذکور همچنين در قرون ١٦ و ١٧ ميلادي در ايتاليا مقارن با دوران رنسانس تحت عناويني همچون کلاسيکن (Classikon ) رواج داشته که ظاهرا بر اساس نمونه‌هاي شرقي همين ساز شکل گرفته است. کوشش در جهت احياي چنين سازي ، به گونه‌اي کاملا تجربي ، محملي شد براي جامه‌ي عمل پوشاندن به اهداف ، خواست‌ها و تاملاتي نظير : استفاده از واخوان‌ها جهت تقويت هارمونيک‌ها و حجم و تنوع بخشيدن به رنگ آميزي صداي ساز و نيز امکان دستيابي به صداهاي بم‌تر (از طريق اضافه کردن سيم ها ساز) به صورتي که جنس و رنگ و حالت صداي ايراني باقي بماند.
نکات قابل توجه در ساخت و طراحي فيزيک اين ساز عبارت‌اند از : تغيير تکيه گاه ها و محل عبور سيم ها و واخوان‌ها ، استفاده از گوشي‌هاي واخوان‌ها در انتهاي کاسه ، طراحي پنجه و غيره.
کوشش در جهت رسيدن به اهداف فوق و جست و جوي صداهاي گمشده « سلانه » را به بار آورد.
سلانه – حسين عليزاده
آنچه که از موسيقي ايراني از قرن گذشته به صورت آثار صوتي باقي مانده در هيچ يک از آنان از سازهايي با وسعت و فرکانس‌هاي بم استفاده نشده است. حتي سازي مانند عود (بربط) که ريشه و اصل و نسب آن ايراني است در آثار ذکر شده مورد استفاده قرار نگرفته است.
استفاده از سازهاي سنتي در موسيقي دستگاهي (رديفي) در سال هاي متمادي چه در تکنوازي و چه در همنوازي ، رنگ و صداهاي يکنواختي را ايجاد کرده که حتي اگر آثاري جديد به وسيله‌ي اين سازها اجرا شود به علت رنگ‌ها و وسعت محدود آنها تکراري جلوه مي‌کند. جاي آن دارد با ريشه‌يابي از صداها و سازهاي قديم ايران (که بسياري از آنها منشا سازهاي ديگر کشورهاي جهان نيز هستند) سازهايي ساخته و يا احيا شوند که موسيقي ايراني را با رنگ و وسعت بيشتر غنا بخشيده تا راه براي ايجاد ذوق و ابتکار موسيقي دانان هموار شود. اين امر وظيفه‌ي مهمي بر دوش موسيقي‌دانان ، پژوهشگران و سازسازان قرار مي‌دهد که آينده‌اي پربار براي موسيقي اين سرزمين بيافرينند.
سيامک افشاري از آشنايان و علاقه مندان موسيقي و سازسازي که در هنر معماري تخصص دارد همواره در اين زمينه جست‌وجو گر و پر تلاش بوده است. حاصل اين تلاش ساز سلانه است. بديهي است سلانه تجربه‌اي است که نياز به طي مسير تکامل و تعمق و تامل بيشتري دارد.
چرا سلانه؟!
نام سلانه را سيامک افشاري انتخاب کرد. او معتقد بود که به خاطر دير رسيدن به اين ساز و يا سلانه سلانه رسيدن به آن ساختمان و صدا نام آن سلانه انتخاب شد. پس از پايان کارهاي ساز او بزرگ روي ساز نوشته: سلانه براي ح. عليزاده ٢١/١٠/٨١
