ارگ بم در کرمان “
ارگ بم بزرگترین سازه خشت و گلی در جهان بود که در نزدیکی شهر بم در استان کرمان قرار دارد. ارگ بم که در مسیر جاده ابریشم قرار دارد از مکانهای دیدنی و از آثار تاریخی کرمان است که در سده ۵ پیش از میلاد ساخته شده است و تا سال ۱۸۵۰ پس از میلاد نیز همچنان مورد استفاده بود. ارگ بم عضوی از منظومه ای بزرگ از بناهای تاریخی است که آن را در میان گرفته اند و در مساحتی بالغ بر ۶ کیلومتر مربع و بر فراز تپه ای به ارتفاع ۶۱ متر واقع شده است. شامل شهر قدیم و قلعه, قریب به ۲۰ هکتار (طول ضلع غربی ارگ ۵۲۰ و عرض آن ۴۳۰متر می باشد ) وسعت داشت و مسافت ارگ و قلعه , قریب ۶ هکتار بود. سه سمت قلعه را باغ و خانه های مسکونی و زمینهای کشاورزی محصور نموده و ضلع شمالی در امتداد رودخانه پشت رود قرار گرفته است. کل بنا یک دژ بزرگ است که در قلب آن، ارگ واقع شده، اما به دلیل ظاهر پرابهت ارگ کل بنای دژ به عنوان ارگ بم نامیده می شود.
شهر بم یکی از کهن ترین مراکز شهرنشینی ایران بود. تپه های تاریخی بیدرون در ۱۰ کیلومتـری شمال و تل آتشی در دارستان در فاصله ۳۰ کیلومتری شرق بم که متعلق به هزاره های دوم تا چهارم قبل از میلاد مسیح است گواه این قدمت تاریخی است. ارگ بم نخستین نقطه تلاقی معماری و شهرنشینی ایران است.
ارگ بم از چهار قسمت تشکیل شده و به طـــور کلی شامل خندق گرداگرد حصـار، برج های دیده بانی، مدخل قدیمی، کوچه ها و خانه ها می باشد. از سمت شمال شرقی یک حصار و از طرف جنوب چهارحصار قلعه را در بر می گیرد. دور تا دور قلعه خندقی ژرف وجود دارد که آن را از یورش ها مصون می داشته است. در مجموع 38 برج دیده بانی در فواصل معین روی باروها قرار گرفته و آخرین بارو را خندقی عمیق از اطراف جدا می نموده است. بدون شک ایجاد قلعه ارگ بم بر بلندای تپه ای سنگی باید به دلیل موقعیت سوق الجیشی آن باشد. در میان این شهر، عمارت یا قلعه حاکم نشین بر روی صخره ای طبیعی بنا شده است. عمارت دارای پنج طبقه است که از خشت خام ساخته شده است.
واحدهای شناخته شده گوناگون این بنا به ترتیب عبارتند از: ورودی و محله عام نشین، دروازه دوم و اصطبل، دوازه سوم، سربازخانه و تشکیلات مربوط به آن، ساختمان مرکزی یا حاکم نشین.
واحدهای شناخته شده در عامه نشین عبارتند از: راهرو اصلی (بازار)، مسجد جامع، نمازخانه، حسینیه، کاروانسرا، آب انبار، میدان مدرسه، سابات جهودها، حمام و زورخانه و تعدادی خانه های قدیمی.
در دوره اسلامی، در ارگ بم دو مسجد با نام های مسجد جامع و مسجد حضرت محمد و حسینیه شامل یک صحن، یک ایوان دو طبقه قرینه هم و چند اتاق ساخته شده است. سه منبر خشتی در حسینیه وجود دارد. زورخانه ارگ به شیوه سایر ورزشگاه های سنتی از چهار ایوان، یک گنبد و گود تشکیل شده است. در ارگ بم یک کوچه سرپوشیده وجود دارد که به سابات جهودها شهرت دارد.
علاوه بر نمای برجهای نگهبانی و ریوس تزیین شده دیوارهای مرتفع دژ در خط افق، بادگیرهای این بنا بسیار با شکوه جلوه می کنند. بادگیرها ساختارهای بیرون زده ای از بناها هستند که برای گرفتن باد و هدایت آن به داخل بناها استفاده می شوند. گاهی اوقات در مسیر باد به درون ساختمان حوضچه آبی را تعبیه می کنند تا بدین شیوه درون بنا خنک شود و گرد و خاک را بزداید. برای بناهای مختلف از انواع مختلف بادگیر استفاده می شود. برای نمونه، برای بناهای کوچکتر از بادگیرهای تک سازه ای و برای بناهای بزرگتر و مهمتر از بادگیرهای چهارسازه ای استفاده می شود تا باد را از جهات گوناگون به درون بنا هدایت کنند.
مصالح عمده بناهای ارگ، خشت خام، ملات، گل رس و کاه و گاه به ندرت در بنای آن سنگ لاشه، آجر و تنه درخت خرما به کار رفته است.
ارگ بم به واسطه اینکه در مسیر جاده شرق به غرب قرار گرفته، همیشه در طول تاریخ مورد توجه بوده و از اهمیت خاصی برخوردار است. آخرین حادثه تاریخی (غیر از زلزله اخیر) که در اذهان مردم از ارگ بم به یادگار مانده، دستگیری لطفعلی خان زند بوسیله محمدعلی خان زابلی حاکم قلعه بم است. ارگ بم تا سال 1254 هـجری قمری و غایله آقاخان محلاتی مسکونی بوده و تا هشتاد سال قبل، از حاکم نشین به عنوان ژندارمری و مرکز قشون نظامی استفاده شده و به عبارتی زندگی در ارگ بم از تاریخ ایجاد قلعه تا اواسط دوره قاجار به طور مدوام جریان داشته است.
در تاریخ ۵ دی ۱۳۸۲، در اثر زلزله شدیدی که شهر بم و حومه آن را تحت تاثیر قرار داد، بیشتر از ۸۰ درصد ارگ بم ویران شد. به عنوان یک میراث فرهنگ جهانی خیلی از کشورها در جریان باز سازی آن شرکت کردند. ژاپن، ایتالیا و فرانسه جز کشورهایی بودند که از ابتدا همکاری کردند. پروژه بازسازی ارگ بم در تابستان 1390 به پایان رسید.
