تصمیم گیری در هر فردی بر اساس شرایط و بر اساس شخصیت فرد می تواند متفاوت باشد اما چیزی که مشخص است این است که تصمیم گیری یکی از مهمترین توانایی های انسان است.
انواع تصمیم گیری
-تصمیم گیری احساسی: فرد براساس یك احساس خاص (عشق، خشم، كینه، حسادت، كمك و …) تصمیم می گیرد.
-تصمیم گیری اجتنابی: فرد به دلیل ترس و نگرانی كه دارد، سعی می كند تا آنجا كه می تواند، تصمیم گیری را به تعویق اندازد. با این كار فرد فرصت های مناسب زندگی خویش را از دست می دهد.
-تصمیم گیری اخلاقی: تصمیمی است كه فرد، برای اتخاذ آن به دلایل و امور اخلاقی تكیه می كند؛ مثلاً ادامه دادن به یك زندگی مشترك پر از تنش و تشنج، به دلیل وجود فرزند.
-تصمیم گیری تكانشی: این نوع تصمیم‌گیری، بسیار سریع و بدون توجه به عاقبت كار، یا ارزیابی و توجه به موقعیت‌ها و شرایط صورت می‌گیرد. مثلاً فردی، فرد مقابل خود را برای كاری كه در نظر دارد ترغیب به عجله می كند و قدرت تفكر در مورد یك عمل درست را از او می گیرد.
-تصمیم گیری مطیعانه: این نوع تصمیم گیری می تواند آسیب زیادی به موضوع تصمیم (مثلاً ازدواج) وارد كند. در تصمیم گیری مطیعانه، دیگران برای یك یا دو نفر یا موضوعی تصمیم می گیرند، بدون آنكه فرد یا افراد یا موضوع مورد تصمیم، نقشی در این تصمیم گیری داشته باشند. نمونه این تصمیم‌گیری را می‌توان در ازدواج های قدیمی مشاهده كرد.
-تصمیم گیری عقلانی: سالم ترین تصمیم ها، تصمیمی است كه براساس تفكر، تحقیق، مطالعه و ارزیابی صورت بگیرد. این تصمیم گیری براساس واقعیات است و معمولاً خطا و اشتباه در آن به ندرت دیده می شود.
اصول تصمیم‌گیری عقلانی
تصمیم‌گیری عقلانی نیز مانند سایر مهارت ها، دارای اصول مهارتی به ترتیب زیر است:
1. مواجه شدن با یك تصمیم: زمانی است كه فرد متوجه می شود باید تصمیم بگیرد. بنابراین روی آن تمركز كرده و ضمن روشن كردن موضوع تصمیم، اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری می كند.
2. حق انتخاب و بررسی موضوع مورد تصمیم براساس اطلاعات: با راه‌حل ها و اطلاعاتی كه فرد به دست می آورد، حق دارد تصمیمی درست برای موضوع مورد نظر بگیرد.
3. ارزیابی پیامدهای پیش‌بینی شده حق انتخاب: فرد پیامدهای متفاوت گزینه های پیش رو را مورد بررسی و ارزیابی قرار می دهد تا معقول ترین آنها را انتخاب كند.
4. تعهد به تصمیم: نسبت به تصمیمی كه گرفته می شود، باید پایبند بود و به آن اعتقاد داشت.
5. برنامه ریزی برای انجام تصمیم: حتی تصمیم عقلانی هم نیاز به برنامه ریزی دقیق دارد.
6. اجرا یا انجام تصمیم: در این مرحله، فرد به صورت عملی وارد مراحل برنامه ریزی شده می شود. مثلاً تصمیم به ازدواج كه مراحلی همچون خواستگاری، نامزدی، خرید و غیره دارد.
7. ارزیابی پیامدهای واقعی اجرا یا انجام تصمیم: فرد به بررسی و ارزیابی تصمیمی می پردازد كه یا ناموفق بوده یا آن موفقیت لازمی را كه فكر می كرده، نداشته است. سپس مراحلی را كه از سر گذرانده، مورد بررسی قرار می‌دهد تا برای برنامه آینده‌اش شروع به برنامه ریزی جدید نماید.
