بیماری ام اس چیست

ام اس (ms) یک بیماری شایع سیستم عصبی میباشد . در این مقاله که در دانشنامه تی تیل قرار داده ایم به تعریفی از بیماری ام اس و علل بیماری ام اس , چه کسانی به ام اس مبتلا می شوند , انواع ام اس , دوره بیماری ام اس , راههای تشخیص ام اس و… میپردازد .

ام اس چیست ؟

تصلب مضاعف بافت یکی از شایع ترین بیماریهای سیستم مرکزی عصب(مغز و نخاع ) می باشد.غلاف عصب Myelin نوعی چربی است که عصب ها را عایق کرده و آنها را مجزا می نماید یعنی به صورت عایق سیم الکتریکی عمل می کند و به عصب اجازه می دهد تا ضربه و تکانه ها را انتقال دهند. سرعت و بازدهی که این تکانه ها و ضربات انتقال داده می شوند ، اجازه می دهد حرکات هماهنگ و سریع با کمی تلاش ارادی انجام شود.

در تصلب بافت ، فقدان غلاف عصب با اختلالات عصب ها برای انتقال ضربه های الکتریکی به مغز و از مغز همراهی می شود که در این صورت بسیاری از نشانه های ام اس ایجاد می شود. محل هایی که غلاف عصب از بین می رود ( پلاک ها و زخم ها ) به صورت جاهای سفت شده (زخم ) در می آیند .در سفت شدگی مضاعف بافت ، جای زخم ها در زمان های مختلف و جاهای گوناگون مغز و نخاع ایجاد می شود. معنای لغوی سفت شدگی و تصلب بافت ، زخم های متعدد می باشد.

● علل ام اس چیست؟

دلیل تصلب و سفت شدگی بافتها تاکنون مشخص نشده است . اما محققان زیادی با دقت زیاد در سراسر جهان در مورد این معمای پیچیده کار کرده اند. آسیبی که غلاف عصبی در بیماری ام اس می بیند ناشی از پاسخ ناهنجار سیستم ایمنی بدن می باشد که به طور عادی در مقابل تهاجم جاندارانی مثل باکتریها و ویروس ها از بدن ، دفاع می کنند.

بسیاری از ویژگیهای ام اس مانند بیماریهای سیستم ایمنی بدن می باشد که در این بیمارِیها، بدن به سلولها و بافتهای خود آسیب می رساند و در ام اس غلاف عصبی آسیب میبیند.

محققان تا کنون متوجه نشده اند چه چیزی سیستم ایمنی بدن را ، فعال می سازد و موجب آسیب غلاف عصبی می شود، اما به نظر می رسد وجود عوامل مختلفی باعث این پدیده می شود.

یک تئوری این است ، ممکن است ویروسی در بدن کمین کرده و نقش اصلی را در توسعه این بیماری و مختل کردن سیستم ایمنی بدن دارد یا بطور غیرمستقیم ، جریان و عملکرد خودکار سیستم ایمنی را به هم می زند.

بررسی های مختلف و زیادی برای شناسایی ویروس ام اس انجام شد . احتمال می رفت که ویروسی نباشد اما ویروس معمولی مثل ویروس سرخک و تبخال ممکن است همچون ماشه ایی ام اس را فعال کند.

این ماشه گلبولهای سفید رگهایی که به داخل مغز می روند را فعال کرده و در مکانیزم دفاعی مغز اختلال ایجاد می کند. در داخل مغز این سلولها قسمتهای دیگر سیستم ایمنی بدن را فعال می سازد که غلاف عصبی آسیب دیده و از بین می رود.

● چه کسانی مبتلا به ام اس می شوند؟

خانمها به نسبت بیشتر از مردان مستعد این تصلب بافتی می باشند. ام اس اغلب ۵۰ درصد در خانمها بیش از مردان رخ می دهد. (۳ زن در مقابل ۲ مرد)تصلب بافتی بیماری بزرگسالان جوان میباشد میانگین شروع بیماری ، سن ۲۹ تا ۳۳ سال می باشد اما به طور گسترده تر تقریبا از ۱۰ ۵۹ سالگی می باشد.

● انواع ام اس

چگونگی ام اس غیر قابل پیش بینی است. بعضی ها ، کمی تحت تاثیر قرار می گیرند، در صورتیکه برخی دیگر پیشرفت سریعتری دارند و تا حد ناتوانی کامل پیش می روند و بیشتر بیمارها در بین این دو حد قرار می گیرند .اگرچه بعضی از اشخاص با برخی از نشانه های ام اس مواجه می شوند ، بخشی از ویژگیهای انواع این بیماری به عبارت ذیل می باشد:

● ام اس بازگشتی (عود کننده)

Relapsing Remitting MS

در این نوع از ام اس که بازگشت های غیرقابل پیش بینی شده ایی است در طی آن ممکن است علائم جدیدی ظاهر شود یا علایمی که از بین رفته بودند تشدید یابند و ممکن است مدتهای مدیدی بطول انجامد که این بهبود جزیی یا کلی می تواند باشد. در این صورت ممکن است بیماری چند ماه یا چند سال غیر فعال باقی بماند . آمار تخمین زده شده :۲۵ %

● ام اس خوش خیم

Benign MS

بعد از بهبودی کامل پس از یکی ، دوبار حمله در این نوع از ام اس به مرور زمان وضعیت فرد بیمار بدتر نمی شود و ناتوانی موقت وجود ندارد. ام اس خوش خیم ، در ابتدا در گروه ام اس بازگشتی قرار می گیرد و بعد از به جاگذاشتن کمترین صدمه و از کارافتادگی طی ۱۰ ۱۵ سال پس از حمله ، شناخته می شود.ام اس خوش خیم با اثرات کمی در حمله مواجه می شود.(وابسته به مرکز حسی) آمار تخمین زده شده:۲۰ %

● ام اس ثانویه پیشرونده

Secondary Progressive MS

برای بعضی از افراد که در ابتدا با ام اس بازگشتی مواجه می شوند روند ناتوانی ، بیماری تدریجاً با شدت بیشتری برمی گردد. آمار تخمین زده شده : ۴۰%

● ام اس مقدماتی پیشرونده

Primary Progressive MS

این نوع از ام اس با حملات نامشخص ، حمله آرام ، تدریجی و پیوسته بدتر شدن علایم شناخته می شود. در بعضی از مواقع مجموع این علایم و ناتوانی ها ممکن است قطع شده و ازبین برود و در برخی موارد ممکن است ماهها و سالها بطول انجامد. آمار تخمین زده شده: ۱۵%

● دوره ام اس

پیشگویی دقیق مرحله ام اس برای هر شخصی مشکل است اما پس از گذشت ۵ سال نخست، چگونگی ادامه بیماری در فرد مشخص خواهد شد. این بستگی به مرحله بیماری در طی نوع بیماری است . (بطورمثال، ام اس پیشرونده، ام اس برگشتی ) میزان ناتوانی در طی ۵ تا ۱۰ سال ، پیش بینی کننده مطمئنی برای مرحله بیماری می باشد. اگرچه بی ثباتی های متعددی در این زمینه موجود است:

درصد زیادی از بیماران ام اس ، شدیداً تحت تاثیر ام اس قرار نمی گیرند و به زندگی معمول و طبیعی خود ادامه می دهند . (تقریباً ۴۰% )

گروه عمده ایی از بیماران پس از طی دوره زمانی، بعد از چند سال بیماری پیشرفت کرده و به ام اس بازگشتی و عود کننده تبدیل می شود.(۴۰%) جنس و سنّی که حمله آغاز می شود همواره می تواند مشخص کننده مرحله بیماری باشد.

بعضی از تحقیقات نشان می دهد که جوانانی که زیر ۱۶ سال دچار حمله شوند در اثر پیش بینی جریان مرض سریعتر بهبود می یابند. اما این علم باید بتواند به بزرگسالان جوان که بین سنین ۲۰تا ۳۰ سال دچار ام اس می شوند و ممکن است در پی آن با عجز و ناتوانی اساسی روبرو شوند و شاید در ۱۰ ۱۵ سال نخست، پیشرفت بیماری ، آرام باشد کمک کند ، تا نسبتا کمتر صدمه ببیند.

تحقیقات دیگر نشان می دهد شروع بیماری در سنین بالاتر(مثلاً بالای ۵۵ سال) مخصوصاً در مردان ممکن است مراحل پیشرفته تری از بیماری را نمایان سازد.

پیش بینی معالجه و درمان ام اس ، دلگرمی برای کسانی است که بتازگی تشخیص داده شده که دچار ام اس می باشند .داروهایی همچون interferon beta ممکن است درمان کسانی که دچار ام اس بازگشتی هستند، باشد. interferon beta ممکن است پیشرفت ناتوانی و از کارافتادگی را آرام کند یا موجب کاهش شدت و بدتر شدن بیماری شود.

دراین مرحله مشخص نشده که آیا interferon beta اثری روی ام اس مقدماتی پیشرونده دارد یا خیر؟ تحقیقاتی که در حال حاضر بر روی ام اس انجام می شود امید می دهد ، درمانی که مربوط به مراحل و پیشرفت ام اس باشد ، حتی اگر بیماری را بطور کامل درمان نکند ، در آینده نزدیک دست یافتنی است.

باید خاطر نشان شویم بسیاری از مردمی که به ام اس مبتلا هستند با ناتوانی هایی مثل : خستگی کوفتگی، لنگیدن ، مشکلات مثانه به زندگی ادامه می دهند. اگرچه ممکن است ۱۵% بیماران ام اس بشدت ناتوان شوند و تمام مدت از ویلچر استفاده کنند ، امید زندگی ، برای آنان بدیهی است .

● تشخیص ام اس

برخلاف بیماریهای دیگرآزمایشی مبنی برمثبت یا منفی بودن برای بیماری ام اس و آزمایشی با نتیجه قطعی که به دکترها برای تشخیص بیماری کمک کند ، موجود نیست.

این مطلب نشانگر این است که سرانجام دکترها با مشاهده برخی از نشانه ها و علایم بیماری و رد کردن احتمالات دیگر ام اس را تشخیص می دهند و آن را تشخیص بالینی می نامند.

● مشکلات تشخیص

متاسفانه برای حدوداً ۱۰الی ۱۵ درصد از مردم حتی پس از انجام برخی از آزمایشات ، تشخیص قطعی امکان پذیر نیست. اگرچه ممکن است با رد کردن خیلی از علل مهم نشانه های انواع ام اس و بیشتر مواقع با کمک آزمایشات متناوب و مشاهده تغییرات وضعیت فرد ، تشخیص در اکثر حالات میسر می شود.

● معیار جدید تشخیص ام اس

MSIF انجمن علمی و بهداشت جهانی ،معیار جدید تشخیص ام اس را تنظیم کرده تا در تشخیص ام اس و وضعیتهای دیگری که با علایم مشابه ظاهر می شوند به متخصصان طب کمک کند. در معیار جدید ، نتایج اسکن ام آرآی اگر تنها یک فقره از نشانه ها را داشته باشد تشخیص ام اس را میسر می سازد. وقتی از معیار جدید استفاده می شود مبتلا بودن فرد به ام اس ، احتمال ام اس یا عدم ام اس تشخیص داده می شود .

● تشخیص بالینی

در اوایل ممکن است ام اس به صورت علایم مبهم ظاهر شود که در طی زمان گاه و بیگاه نمایان شود و گاهی می تواند به صورت تعدادی از علایم پزشکی نمایان شود.

علایم نامریی و غیرعینی برای توضیح به دکترها و متخصصان مشکل است و در مراحل اولیه تشخیص ، مواجه شدن با رفتار نامهربانانه برای بیماران ام اس معمول و بدیهی است .

حتی وقتی در فرد علایمی از نوعی ام اس مشاهده می شود، قبل از اینکه دکتر یا متخصص اعصاب به طور بالینی ام اس را بطور قطعی تشخیص دهد ، آن علایم باید با معیار از قبل مشخص شده مطابقت کند. این معیارها عبارتند:

دو محل مختلف سیستم مرکزی عصب تحت تاثیر قرار می گیرد و این اثرات حداقل در دو وهله مجزا در یک ماه روی می دهد به همین دلیل فرد در تیررس حمله ام اس قرار می گیرد.

اگرچه ممکن است در ملاقات اولیه با متخصص اعصاب، بیماری ام اس تشخیص داده شود همچنین احتمال دارد تشخیص مبهم باشد و فرد برای آزمایشات بیشتر فرستاده شود. چه می توان کرد؟

سفت شدگی مضاعف، بیماری است که در بنیان زندگی بیمار قرار می گیرد و بقیه عمر با فرد همراه است. اگر بیمار، فقط کمی دچار ناتوانی فیزیکی شود یا از لحاظ ظاهری مشکلی نداشته باشد روال عادی زندگی هرگز تغییر نخواهد کرد. با اینحال آگاهی به داشتن مرض و معنای بالقوه آن برای فرد بیمار واطرافیان بسیار سنگین و سخت است. همه اینها بستگی به علایمی که بیمار حس می کند، دارد . علایم می تواند مکرراً تکرار شود یا در زمان هایمختلف ظاهر شود.اغلب سختی این علایم نشان می دهد که ام اس تا چه حد زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

بیشتر مبتلایان ام اس می گویند ، بیشتر از گذشته باید برای زندگی خود برنامه ریزی کنند و برخی از فعالیت ها و کارها را تغییر دهند. اگر خستگی و کوفتگی برایشان مشکل ایجاد می کند ، چند استراحت کوتاه مدت در روز به فرد اجازه می دهد برنامه معمول خود را هرچند ، کمی آرامتر از سابق انجام دهد.

● ورزش

فیزیوتراپی و ورزش های مکرر می تواند برای نگهداری بدن در وضعیت مناسب کمک کند. برای بیمار و دکتر معالج مهم است که بدانند چه درمان وچه برنامه ورزشی مفید خواهد بود. فرد مبتلا می تواند در برنامه خود فیزیوتراپی را بطور منظم بگنجاند یا در منزل ورزشهای خاصی را انجام دهد. تعدادی فعالیت های دیگری منجمله شنا ، یوگا و اسب سواری را کمک بزرگی می دانند. هر ورزش و تمرینی که بیمار از آن لذت ببرد و براحتی انجام دهد ، مفید خواهد بود.از این گذشته برای داشتن عضلات سفت و رهایی از تنش و تمدد اعصاب ، ورزش کمک بزرگی است.

● رژیم

سالیان متمادی رژیم های مختلفی برای ام اس بدون دلایل مشخص و بدون کمک به درمان فقط برای بیماری پیشنهاد شده است. هرچند ، برخی از رژیم های ارائه شده باهم تناقض دارند ولی این حس را ایجاد می کنند که رژیم متعادل تغذیه باید متضمن ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن باشد. برخی از مردم به این نتیجه رسیده اند، رژیمی که چربی حیوانی آن کم باشد و چربی اشباع نشده آن زیاد باشد برایشان مفید و خوب است .

● طرح ریزی برای شغل

ممکن است با گذشت زمان ، ام اس موجب ازکارافتادگی فیزیکی و ادراکی شود و چنین تغییراتی شرایطی را ایجاد می کند که بیمار بالاجبار شغل سابقش را سبکتر نماید. اگر شغل فرد با کارهای فیزیکی طاقت فرسا مرتبط است باید به فکر شغل دیگری باشد یا کارهای فیزیکی اش را به حداقل برساند. کارهایی که بدون تحرک (بصورت نشسته) انجام می شود برای حرکات فیزیکی عمدتا محدودیتی بوجود نمی آید و فرد می تواند همچنان سالیان درازی بکار خود ادامه دهد.

● تغییرات خانواده

یکی از عمده ترین مشکلاتی که پس از تشخیص ام اس برای زوجین متاهل بوجود می آید و باید با آن کنار بیایند، تغییرات در وظایف هرکدام از آنها می باشد. آنها به احتمالاتی که در آینده پیش می آید باید با یکدیگر همفکری کنند. یک خانواده با دو درآمد باید بتواند با یک درآمد کنار بیاید. یکی از زوجین باید مسئولیت و دوندگی بیشتری را در خانه و مراقبت از فرزندان به عهده بگیرد. بحث و گفتگو ، کلیدی است که موجب می شود تغییرات پیش آمده با موفقیت پشت سر گذاشته شود