یکی از مهم ترین البسه ای که هر روز توسط میلیاردها نفر بر روی کره ی زمین، از مرد و زن و پیر و جوان و خوش پوش و… پوشیده می شود، جوراب است.
جوراب در صنایع مد و پوشاک جایگاه ویژه ای دارد و سیر تاریخی آن نیز اهمیت خاصی دارد. به نحوی که ساخت و تولید انبوه جوراب نایلونی زنانه، یکی از نقاط عطف صنایع پوشاک محسوب می شود.
پیدایش نخستین جوراب ها برمی گردد بهیونان باستان. مردان کارگر و برده ها در دوران یونان و مصر باستان جوراب های بلند می پوشیدند و زنان رومی در خانه های خود نوعی جوراب ساق کوتاه به پا می کردند. جوراب های کوتاه نخی یا ابریشمی هم چندین قرن در چین و ژاپن استفاده می شد. این جوراب های ساق کوتاه در قرن دوازدهم در اروپا به جوراب های ساق بلند تبدیل شد. شلوارهایی که مردان می پوشیدند، بسیار چسبنده و تنگ شد که از کمر تا پایین پا را می پوشاند، مانند ساق های امروزی. زنان هم جوراب های بلندی می پوشیدند که در زانو با کش جوراب نگاه داشته می شد.
نمونه جوراب های قدیمی مصری
بعد از سال ۱۵۴۵ جوراب های ساق بلند کش باف وارد مد شد که معمولا درزهای آن با طرح های ابریشمی پرکار تزئین شده بود. جوراب هایی با درزهای تزئین شده در طول دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰ میلادی رایج و متداول بود.
اولین ماشین کشبافی را در سال ۱۵۸۹ در انگلستان ساخته شد و نکته ی جالب توجه این است که سازنده ی آن یک «کشیش» انگلیسی، به نام ویلیام لی، بود. در آن دوره جوراب های نخی و ابریشمی الیاف موردپسند و رایج میان مردم بود. در آن زمان راه های بسیار متفاوتی برای پوشیدن جورابی های ساق بلند وجود داشت. گاهی اوقات در فصل های سرد چندین جفت جوراب ابریشمی را باهم می پوشیدند. در قرن هفدهم زمانی که چکمه های بزرگ به دنیای مد وارد شد، نوعی پاپوش کتانی زیر چکمه پوشیده می شد تا از جوراب ابریشمی محافظت کند.
مردان تا اواخر قرن هجدهم جوراب های بلند ابریشمی به همراه کش و بند جوراب می پوشیدند، اما از آن زمان به بعد شلوارهای بلند و جوراب های کوتاه پدیدار شد که تا حالا همچنان مد باقی مانده است.
در قرن نوزدهم جوراب های نخی ساخته شده با ماشین، در دسترس خانم ها قرار گرفت. بعد از جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ ۱۹۱۸)، دامن های کوتاه مد شد و ساق ها و جوراب های بلند ابریشمی دوباره رایج شد و ثابت کرد که فشن و طول دامن، مدل جوراب را تعیین می کند.
با کشف جوراب های نایلونی در دهه ۳۰ و ۴۰، استفاده از جوراب های ابریشمی در میان خانم ها رنگ باخت و جوراب های نایلونی مد شد. پس از جنگ جهانی سرانجام جوراب های نایلونی جانشین جوراب های ابریشمی شد. اما الیاف دیگری مانند ریون هم وجود داشت.
نخستین جوراب نایلونی در ۱۵ می سال ۱۹۴۰ در فروشگاه های نیویورک عرضه شد و بیش از ۷۸۰ هزار جفت از آن در روز اول فروخته شد! در سال اول ۶۴ میلیون جفت جوراب تایلونی در آمریکا به فروش رسید.
جوراب و ساق های نایلونی که بعد از جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹ ۱۹۴۵) متداول شد و به طور کامل جایگزین جوراب های ابریشمی شد، تا اواخر دهه ۱۹۶۰ معمولا درز داشت. آنها بافتی یکدست داشت و کشباف و چسب بدن بود.
در اویل دهه ۶۰ جورابی های یکپارچه و بدون درز کفی دار، به سرعت جایگزین جوراب های چسبان درزدار شد. این جوراب ها در ماشین های کشبافی مدور بافته می شود و با محکم کردن و بستن کوک ها شکل می گیرد. ضخامت جوراب با تعداد کوک های هر ردیف تعریف می شود.
در دهه ۶۰ در غرب دامن های خیلی کوتاه مد شد و بسیاری از خانم ها ترجیح دادند تا به جای پوشیدن جوراب از ساق جورابی های بلند استفاده کنند. خیلی از خانم ها به جای پوشیدن جوراب به ساق جورابی های بلند رو آوردند. در نتیجه برای رقابت با ساق ها، طول جوراب ها خیلی بلندتر از معمول شد تا برای پوشیدن با دامن های کوتاه مناسب باشد، اما در اثر این تغییر جوراب ها به کلی از مد خارج شد و جای آن را ساق جورابی ها گرفتند. که البته این مورد فقط در برخی از کشورهای غربی رخ داد.
در حقیقت ساق جورابی های نایلونی زیبا و ظریف در دهه ۱۹۶۰ خیلی رایج شد. در حالی که در طول ۴۰۰ سال پیش از آن جوراب های ساق بلند بر مد مسلط بود. پس از دهه ی ۶۰ میلادی، تحول چندانی در زمینه صنایع تولید جوراب رخ نداد و تا امروز جوراب های زنانه و مردانه فقط به تناسب مدهای روز تغییر کرده اند.
