لثه‌ها و استخوان فک، تکیه‌گاه و نگهدارنده دندان‌ها در دهان هستند و اگر به آنها بی‌توجه باشیم و بیمار شوند، آنگاه بدون آنکه دندان‌های پوسیده‌ای داشته باشیم، ممکن است آنها را از دست بدهیم.
از لق شدن دندان‌ها چه تصوری دارید؟ منظور دندان‌های شیری نیست بلکه اشاره ما به لقی دندان‌های دائمی است. آیا می‌توانید تصور کنید که دندان‌های سالم شما که هیچ پوسیدگی و دردی ندارند، کم‌کم لق شوند و بیفتند؟ این یک واقعیت خطرناک و تلخ است که ممکن است با بی‌توجهی ما به لثه‌هایمان اتفاق بیفتد. لثه‌ها و استخوان فک، تکیه‌گاه و نگهدارنده دندان‌ها در دهان هستند و اگر به آنها بی‌توجه باشیم و بیمار شوند، آنگاه بدون آنکه دندان‌های پوسیده‌ای داشته باشیم، ممکن است آنها را از دست بدهیم.
لثه سالم، لثه بیمار
لثه سالم لثه‌ای صورتی رنگ، سفت و نوک‌تیز است که به خوبی به دندان‌ها چسبیده است. اگر یک لثه سالم را خشک کنید و در نور مناسب ببینید، نقطه‌های فرورفته‌ای بر روی لثه مشاهده می‌کنید که شما را به یاد پوست پرتقال می‌اندازند.
هر چند بیماری‌های لثه اغلب خیلی خاموش پیش می‌روند و ممکن است تا مراحل حاد بیماری، آثار واضحی از خود نشان ندهند اما دیدن این علامت‌ها به شما هشدار می‌دهد که لثه‌هایتان در آستانه بیماری قرار دارند.
نشانه لثه ناسالم
قرمزی، تورم و حساس بودن لثه‌ها و وجود درد در لثه‌ها
خونریزی هنگام مسواک‌زدن یا نخ دندان کشیدن
خونریزی خود به خود لثه‌ها یا خونریزی هنگام خوردن غذا
تحلیل و پس رفتن لثه‌ها که در این حالت دندان‌ها درازتر به نظر می‌رسند.
دیده شدن چرک در محل بین دندان و لثه‌ها
زخم‌ها و ضایعات دهانی
بوی بد دهان
جفت نشدن دندان‌ها روی هم
جفت نشدن روکش‌ها و یا پروتزهای دندانی
انواع بیماری‌های لثه
بیماری‌های لثه ممکن است خیلی ساده باشند. یک التهاب ساده لثه به راحتی با جرم‌گیری و بروساژ و رعایت بهداشت برطرف می‌شود و لثه به یک لثه سالم تبدیل می‌شود اما همین التهاب ساده لثه اگر بی‌توجه و بدون درمان باقی بماند تا مراحل پیشرفته بیماری‌های لثه جلو می‌رود و منجر به از دست رفتن دندان‌ها می‌شود.
در بیماری‌های پیشرفته لثه، باکتری‌ها به شدت عمل کرده و عفونت‌های شدید ایجاد می‌کنند که لثه و نیز استخوان را درگیر می‌کنند و در اثر این عفونت‌ها، استخوان‌های نگهدارنده دندان‌ها نیز به تدریج تحلیل می‌روند.
التهاب لثه هم خفیف‌ترین نوع مشکلات لثه است. در این حالت لثه‌ها متورم، قرمز و خون چکان می‌شوند؛ البته شخص مشکل خاص و شدیدی را احساس نمی‌کند؛ این عارضه بیشتر در اثر بهداشت ضعیف فردی ایجاد می‌شود و به راحتی قابل درمان است.
بیماری لثه
التهاب‌های درمان نشده لثه به بیماری لثه منجر می‌شود. به مرور زمان پلاک باکتریایی (لایه بی‌رنگ چسبنده میکروبی روی دندان) در کنار خط لثه و زیر آن متمرکز می‌شود. این باکتری‌ها، سمومی ایجاد می‌کنند که این سم‌ها لثه را تحریک خواهند کرد. در این حالت، لثه کم‌کم از دندان‌ها فاصله می‌گیرد و اتصال لثه و دندان به تدریج کم می‌شود. به فاصله‌ای که بین لثه و دندان ایجاد می‌شود در اصطلاح «پاکت» گفته می‌شود.
با پیشرفت بیماری‌های لثه، پاکت‌های لثه‌ای عمیق می‌شوند و بافت بیشتری از لثه و استخوان اطراف دندان از بین می‌رود. متاسفانه این مراحل بسیار خاموش و بی‌سر و صدا اتفاق می‌افتد و معمولاً افراد تا زمانی که دندان‌هایشان لق نشده از بیماری لثه‌هایشان بی‌خبر می‌مانند؛ مگر آنکه به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنند و معاینه شوند.
چرا به بیماری‌های لثه دچار می‌شویم
یکی از مهم‌ترین دلایل آغاز بیماری‌های لثه، باز هم مثل همیشه، عدم رعایت بهداشت است. مسواک زدن و استفاده از نخ دندان به همراه ویزیت‌های مرتب دندانپزشکی، تا حد زیادی لثه‌ها را در مقابل بیماری مقاوم می‌کند. در کنار عدم رعایت بهداشت عوامل دیگری نیز وجود دارند که ممکن است لثه‌ها را مستعد بیماری سازند:
سیگار- تنباکو
می‌دانید که مصرف سیگار سرطانزاست و بیماری‌های ریه و قلبی را ایجاد می‌کند و به بسیاری از بیماری‌های دیگر منجر می‌شود اما شاید ندانید که مصرف سیگار و تنباکو، خطر بیماری‌های لثه را نیز افزایش می‌دهد.
ژنتیک
30درصد جمعیت جهان به بصورت ژنتیکی، مستعد بیماری‌های لثه هستند و با وجود رعایت کامل مسائل بهداشتی این گروه از افراد ممکن است بیشتر از سایرین در معرض بیماری‌های لثه باشند. بنابراین بهتر است همه افراد جهت بررسی‌ها و مراقبت‌های لثه‌ای به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنند.
بلوغ، حاملگی و یائسگی
نیازهای بهداشتی و سلامتی خانم‌ها باید به طور خاص مد نظر قرار بگیرد. از آنجا که خانم‌ها طی دوران زندگی شان تغییرات هورمونی مداومی را تحمل می‌کنند و این تغییرات هورمونی سراسر بدن و از جمله لثه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد لازم است که به صورت ویژه و با توجهی خاص به بهداشت دهان و دندان و سلامت لثه‌هایشان بپردازند. مسواک زدن و نخ کشیدن مرتب و روزانه و نیز انجام فعالیت‌های مرتب ورزشی به خانم‌ها کمک می‌کند تا سلامت لثه‌هایشان را تامین کنند.
اضطراب
اضطراب و استرس روزانه، جدای از بالا بردن فشار خون، ایجاد بیماری‌های قلبی، بالا بردن ریسک سرطان و … می‌تواند عامل خطری برای ایجاد بیماری‌های لثه باشد. اضطراب، قدرت بدن را برای مقابله با بیماری‌ها و عفونت‌ها از جمله بیماری‌های لثه کاهش می‌دهد.
داروها
بعضی از داروها مثل قرص‌های ضدبارداری، داروهای ضدافسردگی، بعضی داروهای قلبی و… ممکن است سلامت لثه‌ها را تحت‌تاثیر قرار دهد. اگر با مصرف داروی خاصی، در لثه‌هایتان تغییری احساس کردید، موضوع را با پزشکتان در میان بگذارید تا در صورت امکان دارویتان را عوض کند.
ندان قروچه
آیا تا به حال کسی به شما گفته است که هنگام خواب دندان‌قروچه می‌کنید؟ آیا هنگامی که عصبی و مضطرب هستید دندان‌هایتان را روی هم فشار می‌دهید؟ فشارهای ناشی از دندان‌قروچه یا فشردن دندان‌ها بر هم ممکن است به استخوان‌ها و بافت‌های حمایت‌کننده دندان آسیب بزند یا سرعت پیشرفت بیماری‌های لثه را افزایش دهد.
دیابت
دیابت، مقدار قند خون را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر دیابت دارید، باید بدانید که بیشتر در معرض خطر عفونت‌ها قرار دارید و عفونت‌های لثه هم در همین گروه قرار می‌گیرند. بیماری‌های لثه در شما زودتر اتفاق می‌افتد و به درمان نیز مقاوم‌تر است. پس بیشتر مراقب لثه‌هایتان باشید.
تغذیه صحیح به شما کمک می‌کند تا یک سیستم ایمنی عالی و بی‌نقص برای بدنتان بسازید. اگر چاق باشید یا تغذیه ناصحیح داشته باشید بدن شما در مقابل عفونت‌های لثه به خوبی مقاومت نخواهد کرد.
تفکر غلط، پاسخ صحیح
در مورد بیماری‌های لثه افکار نادرستی رایج است و این افکار نادرست گاه منجر به این می‌شود که رسیدگی و پیگیری بیماری‌های لثه دچار اشکال شود. در اینجا بعضی از این افکار نادرست و پاسخ صحیح آنها آورده شده است:
تفکر غلط: از دست رفتن دندان‌ها بخشی از زندگی طبیعی انسان‌هاست.
پاسخ صحیح: با رعایت بهداشت روزانه دهان و دندان و معاینات مرتب دندانپزشکی می‌توان دندان‌ها را سال‌های طولانی در دهان حفظ کرد اما اگر بیماری‌های لثه درمان نشده باقی بمانند، اولین علت از دست رفتن دندان‌ها از 35 سالگی به بعد است.
تفکر غلط: کسانی که بیماری لثه دارند افرادی هستند که کاملا به بهداشت دهان و دندان خود بی‌اهمیت هستند.
پاسخ صحیح: این فکر در مجموع تفکر صحیحی نیست. پژوهش‌ها نشان می‌دهد حدود 30درصد از افراد به‌طور ژنتیکی مستعد بیماری‌های لثه هستند؛ بنابراین ظهور و شیوع بیماری‌های لثه لزوما دلیل عدم رسیدگی به بهداشت دهان و دندان نیست.
تفکر غلط: بیماری‌های لثه به سلامت عمومی بدن ما لطمه‌ای نمی‌زنند.
پاسخ صحیح: تحقیقات، رابطه محکمی بین بسیاری از بیماری‌های عمومی و مشکلات لثه را نشان داده است. افرادی که دچار بیماری‌های لثه هستند؛ بیشتر در معرض بیماری‌های قلبی و تنفسی قرار می‌گیرند. سکته، پوکی استخوان و دیابت با بیماری‌های لثه ارتباط مستقیم دارد و نیز زنان بارداری که بیماری‌های لثه دارند، ممکن است فرزندانی با وزن کمتر به دنیا بیاورند یا دچار زایمان زودرس شوند.
تفکر غلط: بیماری لثه یک عفونت کوچک و کم اهمیت است.
پاسخ صحیح: این فکر به هیچ‌وجه صحیح نیست. حجم بافتی که در دهان شما وجود دارد، مساوی مقدار پوستی است که روی ساعد شما از مچ تا آرنج کشیده شده است. به طور حتم اگر این منطقه وسیع از پوست دست شما قرمز، متورم، خون‌چکان و پر از چرک شود، بسیار نگران شده و به سرعت به یک پزشک مراجعه خواهید کرد. بیماری و عفونت لثه نیز، یک عفونت و بیماری کوچک نیست. نتیجه آن از دست رفتن دندان‌های شما و تغییر سیستم و روش زندگی‌تان خواهد بود. شما مجبور خواهید شد از دندان‌های مصنوعی استفاده کنید و ظاهر شما و قابلیت جویدن‌تان به شکلی بسیار غم‌انگیز تغییر خواهد کرد.
تفکر غلط: درمان بیماری‌های لثه دردناک است.
پاسخ صحیح: روش‌های جدید جراحی و درمان‌های لثه، داروها و روش‌های بی‌حسی و قرص‌های ضددرد به بیمار کمک می‌کند تا درمانی تقریبا بدون درد را تجربه کند. اغلب بیماران می‌توانند فردای روز جراحی لثه به زندگی کاری خود باز گردند.
تفکر غلط: پوسیدگی دندان عامل اصلی از دست رفتن دندان‌هاست.
پاسخ صحیح: بیماری‌های لثه، عامل اول از دست رفتن دندان‌هاست.
تفکر غلط: از آنجا که بیماری لثه یک بیماری عفونی است، آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند آن را درمان کنند.
پاسخ صحیح: آنتی‌بیوتیک به تنهایی بیماری لثه را درمان نمی‌کند. در کنار درمان‌های موضعی و جراحی برای بیماری‌های لثه، گاه دندانپزشک ممکن است از آنتی‌بیوتیک‌ها به صورت موضعی یا سیستمیک استفاده کند اما آنچه مسلم است این است که مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک برای رفع عفونت لثه جز افزایش مشکلات، پیامدی نخواهد داشت.
خود را بیازمایید
آیا خطر بیماری‌های لثه در شما بالاست؟
به این سوالات پاسخ دهید و بیابید که چقدر در معرض بیماری‌های لثه قرار دارید.
1- چند سال دارید؟
هر چه سن شما بالاتر برود بیشتر در خطر ابتلا به بیماری‌های لثه قرار می‌گیرید.
2- زن هستید یا مرد؟
تحقیقات نشان می‌دهد که اختلاف‌های ژنتیکی بین زنان و مردان، آنها را به طور نامساوی، مستعد بیماری‌های لثه می‌کند. زنان بسیار بیشتر از مردان به بهداشت دهان و دندان خود رسیدگی می‌کنند.
اما از آنجا که تغییرات هورمونی در خانم‌ها لثه‌های آنها را تهدید می‌کند این رعایت بهداشت از سوی خانم‌ها تنها می‌تواند خطرات هورمونی بر لثه‌ها را جبران کند و در نهایت وضعیت لثه‌ها در خانم‌ها و آقایان تفاوت محسوسی ندارد.
3- آیا از لثه‌های شما خون می‌آید؟
خونریزی کردن لثه‌ها یک علامت جدی است. اگر لثه‌هایتان هنگام شست‌وشو و یا به صورت خودبه‌خود خونریزی می‌کند پس شما در معرض بیماری‌های لثه قرار دارید. اما یک نکته را در نظر بگیرید که در افراد سیگاری، لثه‌ها حتی در حالت شدید بیماری هم خونریزی نمی‌کنند.
4- آیا دندان لقی در دهان دارید؟
وجود دندان‌های لق در دهان زنگ خطر بزرگی برای وجود بیماری‌های لثه است. بیماری لثه باعث می‌شود که چسبندگی دندان و لثه کم شود و دندان به تدریج لق شود.
5- آیا لثه‌هایتان تحلیل رفته یا بعضی از دندان‌هایتان درازتر از بقیه به نظر می‌رسند؟
تحلیل لثه یکی از هشداردهنده‌ها برای بیماری‌های لثه است. اگر در آینه می‌بینید که لثه یکی از دندان‌هایتان یا چند تا از آنها در حال پسروی است، حتما به دندانپزشک مراجعه کنید.
6- آیا لااقل سالی دو بار به دندانپزشک مراجعه می‌کنید؟
جرم‌گیری و حذف پلاک میکروبی به‌طور حرفه‌ای و در مطب دندانپزشکی، به سلامت لثه‌های شما کمک فراوانی می‌کند. اگر به طور مرتب جهت جرم‌گیری مراجعه نمی‌کنید، خطر ایجاد بیماری‌های لثه در شما بالا می‌رود.
7- چند وقت یک بار نخ دندان می‌کشید؟
تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده مرتب و روزانه از نخ دندان برای حفظ سلامت لثه‌ها بسیار مهم است. نخ دندان همانند مسواک عمل می‌کند و باکتری‌های مناطق بین دندانی را حذف می‌کند.
8- آیا هرگز به شما گفته شده است که بیماری یا التهاب لثه دارید؟
اگر در سابقه دندانپزشکی‌تان، ابتلا به بیماری لثه یا التهاب حاد لثه را داشته‌اید، باید بدانید که شش بار بیشتر از حالت سلامت، در معرض بیماری‌های مجدد لثه قرار دارید.
9- آیا در خانواده شما سابقه بیماری لثه وجود دارد؟
باکتری‌های ایجادکننده بیماری‌های لثه از طریق بزاق قابل انتقال هستند. بنابراین ممکن است فرزندان و یا همسران افرادی که بیماری دارند نیز به بیماری لثه دچار شوند. اگر در خانواده شما کسی دچار بیماری لثه است، شما نیز در معرض آن قرار خواهید گرفت. از طرفی احتمال انتقال ژنتیکی بیماری‌های لثه نیز وجود دارد.
