آخرین خبرها

زندگینامه دعبل بن خزایی

در طول تاريخ اسلام هيچ شاعري به اندازه دعبل اين افتخار نصيبش نشده بود كه يكي از ائمه بيت شعري به اشعار او اضافه نمايد  . دعبل بن علي خزاعي در سال 148 هجري قمري در شهر كوفه متولد شد . روز و ماه تولد ايشان مشخص نيست . دعبل از سن نوجواني سرودن شعر را آغاز كرد . در اوايل جوانی بود كه به درخواست هارون الرشيد خليفه عباسي به دربار او رفت تا شعر بسرايد . اما پس از مدتي از دربار هارون الرشيد خارج شد . با وجود هداياي فراواني كه هارون براي دعبل فرستاد، دعبل به دربار بازنگشت . مسير زندگاني دعبل از اين زمان عوض شد . او بيش از گذشته شيفته اهل بيت شده بود و از اين زمان به بعد شروع به سرودن شعر در مدح اهل عصمت (ع) نمود .

.jpg - زندگینامه دعبل بن خزایی
زندگینامه دعبل بن خزایی

ايمان ، دانش و زندگاني دعبل

دعبل وجود مقدس امام موسي بن جعفر (ع) ، امام رضا(ع) ، امام جواد (ع) را درك كرد و به خدمت ايشان رسيد . به دليل شرايط سخت نتوانست خدمت امام علي نقي (ع) برسد ولي شهر سامرا را كه امام در آن زنداني بود را سخت نكوهش كرد .  زندگي پر بركت دعبل تا زمان امام حسن عسكري ادامه داشت و او در مدح اين امام بزرگوار نيز شعر سروده است .

دانش دعبل :

دعبل دانشمند ي است که حدود ده نفر از اديبان و دانشمندان از او روايت كرده اند. در كتاب « تأسيس شيعه » دعبل را يكي از بزرگان و علماي كلام و اديبان و تاريخ شناسان توصيف كرده اند كه در زمينه زبان شناسي ، فصاحت و تاريخ اعراب يد طولايي داشته است . دعبل 4 كتاب تأليف كرده است . دعبل در دهها سال ايثار ، مبارزه ، شكيبايي ، اختفا و ظهور ( به صورت حمله و گريز به سلاح آتشين شعر )  از اين فرصت استفاده كرده و چهار كتاب تأليف نموده اند .  الواحده في المثالب العرب و مناقبها : دعبل در اين كتاب سياست قومي بني اميه را نكوهش كرده است .

طبقات الشعرا  :  اين كتاب يكي از مهم ترين منابع ادبي مي باشد شامل شرح حال شاعران قبل از دعبل است .

دعبل در اين كتاب شعر و شاعران را مي ستايد سيزده تن از اديبان و تاريخ نويسان از كتاب طبقات الشعراي دعبل خزايي مطالبي را نقل كرده اند.

كتاب وصايا الملوك : اين كتاب تا كنون خطي مي باشد.

ديوان شعر دعبل : اين كتاب شامل ده هزار بيت شعر از دعبل است .

زندگاني دعبل  :

 دعبل خزايي در نيمه دوم قرن دوم هجري قمري ازدواج نمود به طور مخفيانه و محرمانه ( به دليل هجوياتي كه در مورد خلفاي عباسي سرود مأمورين خلفاي عباسي به دنبال او بودند .) ميان شهر ها رفت و آمد كرد . دعبل مردي بسيار مهمان نواز بود. البته در اين مورد از مولاي خود حضرت علي (ع) پيروي مي نمودند .كه حضرت علي (ع) 3 روز غذاي خانواده خود را به نيازمندان مي داد . دعبل نيز چنين رفتاري داشت آن هم در راه رضاي خداوند . دعبل سخت تحت تأثير و رفتار و شيوه زندگي خاندان پيامبر( ص)  قرار گرفت . زندگاني دعبل تقريباً در سطح مرفهي قرار داشت . ايشان در شهر هاي كوفه ، بغداد و دينور ( در غرب ايران ) و در يكي از روستا هاي اطراف شوش ( كه محل شهادت او بود) منزل داشت . دعبل مدت كوتاهي فرماندار سمنجان ( از شهر هاي قديم خراسان ) و همچنين فرماندار شهر اسوان مصر شد ولي در عين حال بني عباس و خلفاي آن را سخت نكوهش مي كرد .

ملاقات دعبل با امام رضا (ع) و خواندن « قصيده مدارس آيات »  براي ايشان .

خود دعبل مي فرمايد : زماني كه قصيده مدارس آيات ( قصيده اي است بسيار مشهور و از سروده هاي دعبل در مدح اهل بيت كه به عقيده بسياري از اديبان و شاعران از بهترين نوع مرثيه هايي است كه در اين زمينه سروده شده است )  را سرودم قصد كردم به طوس بروم و براي امام رضا(ع) آن را بخوانم . وقتي خدمت امام رسيدم ، فرمودند اي دعبل بخوان ، شروع به خواندن قصيده كردم تا اين كه رسيدم به بيت :   « اري فيئم في غير هم متقسماً          و ايدهم من فيئهم صفرات »

معني : من حق خاندان عصمت (ع) را تقسيم شده  نزد ديگران مي بينم و دستهايشان از حق اموالشان كلاً خالي است .

زماني كه حضرت  امام رضا (ع) اين بيت را شنيدند گريه كردند و فرمودند « راست گفتي اي دعبل »

 بيت بعد را براي ايشان خواندم : ( اذا وتروا مدواً الي واتريْهم    اكفاً عن الاوتار منقبضات )

معني: هنگامي كه از سوي كينه توزان به خاندان عترت ستم مي شود خاندان عصمت به حقشان نمي رسند.

امام رضا بعد از اين كه اين بيت را شنيد دستهاي شريف خود را بر گرداندو با اندوه فرمودند : به خدا سوگند كه دستهاي ما بسته است .

دعبل نظر شريف امام رضا (ع) را جلب نمود و امام به دعبل فرمودند : اي دعبل آيا مي توانم 2 بيت به اشعارتو اضافه كنم  ( به راستي كه اين دو بيت شعر دعبل را به درجه كمال رسانيد)  دعبل فرمود : بلي اي پسر رسو ل الله . امام 2 بيت به همان وزن و قافيه سرود  آن دو بيت اينست :  وقبر بطوس يالها من مصيبه الحت علي الاحشاء بالزفرات  معني :  و در شهر طوس قبه اي خواهد بود و مصيبت صاحب آن قبر آتش آه و حسرت را بر دل ها مي افروزد

الي الحشر يبعث الله قائماً  يفرج عنا الهم والكربات

معني : آتش اين مصيبت ها تا روز قيامت در دل ماست تا روزي كه خداوند  متعال قائم آل محمد (ص) را ظاهر سازد و ظهورش اين هم و غم را زايل سازد در اين لحظه دعبل از امام پرسيدند : يا امام رضا اين قبري كه فرموديد در طوس است قبر كيست ؟  امام رضا (ع) فرمودند : اي دعبل اين قبر من است .  

( در طول تاريخ اسلام هيچ شاعري به اندازه دعبل اين افتخار نصيبش نشده بود كه يكي از ائمه بيت شعري به اشعار او اضافه نمايد  .

دعبل در قسمتي از اين قصيده در مورد ظهور ولي عصر (عج) و جدا كردن حق از باطل چند بيتي آورده است . هنگامي كه دعبل اين ابيات را براي حضرت امام رضا (ع) خواند ، امام بسيار گريستند سپس به دعبل فرمودند:

يا خزاعي نطق روح القدس علي لسانك بهذين البيتين

 معني : اي دعبل خزاعي  اين جبرئيل بود كه اين دو بيت را بر زبان تو جاري كرد.

در انتهاي قصيده مدارس ايات دعبل يكي از دعاهاي خود را امن و امان بودن بعد از مرگش مي خواند :  امام رضا (ع) با شنيدن اين بيت به دعبل فرمودند : اي دعبل ( خداوند تو را از روز قيامت ايمن گرداند)

هنگامي كه دعبل خواندن قصيده را به پايان رساند ، حضرت امام رضا (ع) ده هزار سكه رضويه ( كه نام مبارك امام رضا (ع) روي آنها نوشته شده بود )  همراه دستمال و پيراهن خود را به  دعبل هديه دادند  ( اين قصيده تا به اندازه اي تأثير گذار بود كه حتي مأمون و وزيران او نيز به دعبل هدايايي تقديم كردند.

پس از مدتي دعبل قصد برگشتن به بغداد را داشت . در شهر قم مردم به استقبال دعبل رفته و ايشان را به مسجد جامع بردند و از دعبل خواستند تا قصيده مدارس آيات را براي انان بخواند . ايشان نيز قصيده را براي انان خواند . مردم هم به عنوان پاداش هدايايي فراوان به دعبل دادند. با اصرا فراوان پيراهن امام رضا (ع) را از دعبل مي گيرند و در نهايت آستيني از آن پيراهن مبارك به دعبل مي رسد .

 شهادت دعبل سال 246 هجري قمري بود( است )

 دعبل 98 سال از عمر پر بركتشان را سپري نمودند ايشان هنوز هم همان دلاور پير بود كه با سلاح آتشين  و برنده شعر بني عباس و مزدوران آنها را مي كوبد ( تاختن دعبل به طاغوتيان عباسي و به عبارت ديگر هجويات دعبل موجبات شهادت ايشان شد ) . دعبل ، هارون الرشيد را « شر الناس» توصيف كرد و سخت به امين و مأمون عباسي تاخت و معتصم عباسي را به شدت نكوهش كرد . يكي از فرمانداران متوكل عباسي ، مالك بن طوق فرماندار دمشق بود . دعبل هم متوكل و هم فرمانداران او و هم مالك بن طوق را به سختي نكوهش مي كرد. مالك بن طوق براي كشتن دعبل ، به شخصي ده هزار درهم و تيري آغشته به زهري كشنده داد . آن شخص شهر به شهربه  دنبال دعبل گشت تا ايشان را در خوزستان و در يكي از روستاهاي اطراف شوش پيدا كرد . پس از نماز مغرب و عشاء هنگامي كه دعبل از مسجد آن روستا خارج مي شدند ، آن ملعون از كمين خارج شد و تير را به پاي دعبل زد فرداي ان روز دعبل به مقام والاي شهادت ، نائل شد.  وصيت نامه اي كه دعبل از خود باقي گذاشت سر تا سر معنوي بود. و او حتي وصيت كرد كه آستين مبارك پيراهن امام رضا (ع) كه نزديك به 50 سال همراه خود داشت را در كفنش قرار دهند. بعد از وفات دعبل تعدادي از خاندان دعبل  ايشان را به خواب مي بيند كه براي پيامبر شعر مي سرايد و و پيامبر نيز پيراهن هاي سفيد به دعبل هديه مي دهند.

دفن شدن دعبل

براي دعبل خزاعي 5 قبر ذكر شده بود .آن هم به دليل اين كه شيعيان سخت شيفته دعبل و ايثار و مبارزات ايشان بودند و قبر واقعي ايشان كه در شوش بود را مخفي نگه داشتند تا مورد توهين بني عباس قرار نگيرد و اين شايعه را پخش كردند كه قبر دعبل در خراسان ، آفريقا ، در شادگان ، و بين راه اهواز و آبادان قرار دارد.

فرازي از قصيده مدارس آيات   سروده دعبل خزاعي (ع)

نبي الهدي صلي عليه ملكيه        و بلغ عنا روحه التحفات

يعني : حضرت رسول اكرم پيغمبر هدايت است و خداوند متعال بر او درود فرستاد و دعا مي كنم كه خداوند درودهاي ما را به روان پاك او برساند.

« اخاخاتم الرسل  المصفي من القذي و   مفترس الابطال في الغمرات  »

معني : او ( حضرت علي (ع) برادر خاتم پيامبران كه از تمام پليدي ها مبري و دور و از بين برنده كافران و مشركان است .

افاطم لو خلت الحسين مجدلاً               و قدمات عطشاناً بشط الفرات

و اذن للطمت الخد فاطم بعده         و اجريدت دمع العين في الوجنات

معني : اي فاطمه اگر حسين را در كربلا بر روي زمين مي ديدي كه در كنار رود فرات با لب تشنه جان سپرده است ، آنگاه از شدت حزن و اندوه دست به صورت مي زدي و اشك چشم بر گونه هاي خود جاري مي كردي.

دعبل در مورد شهر شوش چنين فرموده اند: و اقم بالسوس معتكفاً    كاعتكاف الطير بالحرم

معني : و در شهر شوش براي عبادت و دعا مانند كبوتري كه در حرم ( كعبه) به سر مي برد مستقر باش .

فرموده بزرگان در مورد دعبل بن خزاعي

هنگامي كه دعبل در طوس به خدمت امام رضا (ع) رسيدند امام رضا (ع) فرمودند:  خوش آمدي اي دعبل اي كسي كه با دست و زبان خود يار و ياور مايي ، خوش آمدي .

حضرت ايت ا… العظمي خامنه اي : دعبل كه هرگز به هيچ خليفه ، وزير و يا اميري روي خوش نشان نداده و در دستگاه آنان رحل اقامت نيفكنده بود وهيچ كس از سر جنبانان خلافت از تيزي زبان او مصون نمانده بود و به همين دليل هميشه مورد تعقيب و تفتيش دستگاههاي دولتي به سر مي برد و ساليان دراز چوبه دار خود را به دوش حمل مي كرد توانست به حضور امام و مقتداي محبوب خود برسد و شيواترين قصيده خود را براي ان حضرت بسرايد.

آيت ا… خاتمي : جمع آوري يك سلسله ويژگي هاي منحصر به فرد در شخصيت دعبل بن علي خزاعي و ي را نه تها براي شيعيان بلكه براي طيف گسترده اي از مردمان شخصيتي جذاب ساخته است .  

ثقه العلماء حاج شيخ عباس قمي « ره» مي فرمايد : دعبل مقامش در شعر و بلاغت ، ادب و فضل بسيار بالاتر از آن است كه ذكر شود.

استاد شهيد مطهري : دعبل شاعري است كه قدرت خود را در جهت خدمت به اهداف اسلام قرار داده است .

آيت ا… خامنه اي رهبر معظم كشورمان در جاي ديگري مي فرمايد : دعبل با حمايت امام رضا (ع) حتي مورد احترام و تجليل كارگزاران حكومت در شهر هاي مختلف قرار گرفت .

آيت ا… سيد محسن عاملي از علماي لبنان در كتاب اعيان شيعه بيش از سي صفحه را به دعبل اختصاص داده است و مي فرمايد :دعبل شاعري است كه اشعارش شگفت انگيز و لسان او فصيح و شاعران نامدار معاصر او، او اشعارش را مي ستودند.

علمه كبير  شيخ عبدالحسين اميني در كتاب الغدير از دعبل به عنوان شاعري متعهد نام مي برد و او را در چند بعد مورد بررسي قرار مي دهد. 1- فداكاري دعبل در راه ولايت خاندان عصمت (ع) 2- نبوغ او در شعر و ادبيات و تاريخ كه كتاب هايي در تاريخ و ادبيات تاليف كرده است 3- دعبل به عنوان راوي حديث كه هم حديث روايت كرده است و هم راويان حديث از او حديث روايت كرده اند.

 آيت ا… حاج سيد محمد علي قاضي طباطبايي اولين شهيد محراب در جمهوري اسلامي ايران در كتاب ( اول اربعين سيد الشهدا) در مورد دعبل چنين مي گويند: اي كاش شعرا از ترك و فارس و ديلم در سرودن اشعار ، مراثي و نوحه سرايي و مرثيه سرايي از امثال دعبل پيروي مي كردند و از ان عالم و شاعر نامدار شيعه مرثيه گفتن را براي سيد الشهدا مي آموختند.

يكي از فرزندان دعبل در هنگام حيات دعبل به رحمت ايزدي  مي پيوندد ، دعبل در رثاي فرزندش قصيده اي سرود يكي از ابيات ان اين است كه :

هو النفس الا ان آل محمد                  لهم دون نفسي في الفؤاد كمين   

فرزندم  جان من بود ولي جان من فداي ال محمد است كه در اعماق دلم قرار دارد.

4.8/5 - (41 امتیاز)
نت های پیانو نت های ویولن نت های سنتور نت های گیتار

درباره‌ی Vahid Ezati

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *