اصطلاحات موسیقی “
اكتاو
اُکتاو (به انگلیسی Octave، گاه به اختصار به صورت 8ve و P8 نیز نوشته می شود) در زبان لاتین یعنی عدد هشت. اکتاو در موسیقی نشان دهنده ۷ نُت پایهای موسیقی: Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si و نت هشتم که تکرار نت Do اول با فاصله ۷ نت است میباشد. هر ساز دارای دامنه خاصی از لحاظ تکرار این نتها میباشد و دامنه سازها را اغلب با شمارش مجموع این هشت نت که برابر با یک اکتاو میباشد میسنجند. بدیهیست که سازهای مختلف دارای تعداد اکتاوهای مختلف میباشند.
در واقع بازهی اصوات موسیقی به زیربازههایی به نام اکتاو بخش میشود. یک اکتاو بازه فرکانسی را شامل میشود که فرکانس انتهای آن دو برابر فرکانس ابتدای آن است. پس فرکانس هر نت ۲ برابر فرکانس نت همنام خود در اکتاو قبلی است (برای نمونه لا در اکتاو ۳ فرکانس ۴۳۷ هرتز، و لای اکتاو ۴ فرکانسی برابر ۸۷۴ هرتز دارد). فرکانس نتهایی که با فاصلهی یکسان از نظر موسیقی به ترتیب دنبال هم قرار میگیرند، تشکیل تصاعد هندسی میدهند.
باس
باس نام بازهای از صدا در موسیقی و گونهای از صدای بسیار بَم انسان در خوانندگی و اپرا است.
اتود
اِتود (فرانسوی:Étude) به معنای مطالعه است و در موسیقی به قطعههایی که گفته میشود که هدف آنها ارتقای تکنیک نوازندگی است. هر اتود معمولاً برای یکی از مشکلات فن نوازندگی و رفع یکی از ضعفهای تکنیکی هنرآموزان تصنیف میشود. آهنگسازان و به خصوص رمانتیکها طبعاً کوشیدهاند اتودهای خود را علاوه بر تأمین هدف بالا، زیبا نیز تصنیف کنند، به طوری که تکنوازها آن را در رپرتوار رسیتال خود، به قصد نشان دادن قابلیت نوازندگیشان میگنجانند. برای مثال، اتود اپوس 25 شماره 6فردریک شوپن برای تمرین پیانیست برای اجرای سریع و موازی فواصل سوم کروماتیک است، و اتود اپوس 25 شماره 7 او تأکید بر تولید نغمهی آوازین در یک ملودی پلیفونی دارد، و اتود اپوس 25 شماره 10 او اکتاوهای موازی را پوشش میدهد.معنی دیگر اتود ، طراحی اولیه است.
اُورتور
اُورتور قطعهای سازی است که به عنوان مقدمه برای اپرا، اوراتوریو، باله و سایر آثار دراماتیک یا به عنوان یک قطعه مستقل اجرا میشود و معمولاً شامل نغمههای اصلی آن اثر است. این قطعه در اجراهای نمایشی زمانی که هنوز پردهٔ نمایش بالا نرفتهاست، توسط ارکستر اجرا میشود.
در موسیقی ایرانی، از اواخر دوره قاجاريه،برای اولین بار توسط درویش خان مقدمهای بنام پیشدرآمد قبل از درآمد اجرا میشود.
واژهٔ معادل پیشنوا از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای اورتور پیشنهاد شدهاست.
رپرتواررپرتوار (فرانسوی: Répertoire، انگلیسی: Repertory) در معنای لغوی یعنی فهرست یا جدول. اما در اصطلاح موسیقی مجموعه قطعههای موسیقی است که تکنواز (یا خواننده) برای رسیتال، یا ارکستر برای کنسرت آماده میکند. تعداد قطعههای موسیقی در رپرتوار، معمولاً زیادتر از قطعههایی است که در برنامهی رسیتال یا کنسرت اعلام میشود، زیرا ممکن است شرکتکنندگان پس از اتمام برنامه در عین تشویق مجری(های) برنامه اجرای قطعههای دیگری را طلب کنند
سوپرانو
سوپرانو نام بازهای از صدا در موسیقی و گونهای از صدای بسیار زیر (متضاد بَم) زنانه در خوانندگی و اپرا است.
در مطالعه هارمونی معمولاً چهار قسمت صدایی مورد استفاده قرار میگیرد، بنامهای سوپرانو، آلتو، تِنور و باس.
فاصله بین بخشهای سوپرانو و تنور معادل ۸+۳ میباشد بنابراین بهتر است بصورت میزان دوم نوشته شود.
تنور (صدا)
تِنور (Tenor) نام بازهای از صدا در موسیقی و گونهای از صدای مردانه در خوانندگی و اپرا است.
در مطالعه هارمونی معمولاً چهار قسمت صدایی مورد استفاده قرار میگیرد، بهنامهای سوپرانو، آلتو، تِنور و باس.
تنور به زیرترین نوع صدای مردان گفته میشود که دامنهٔ آن بر اساس کلید سل، از نُت دو زیرخط اول تا دو بالای خط پنجم است، با این تفاوت که صدا دهندگی آن یک اُکتاو بَمتر (از سوپرانو) میباشد.
این نوع صدا در آواز مردان در موسیقی ایرانی اهمیت فوق العادهای دارد و میتوان گفت که بیشتر آوازخوانهای مرد ایرانی صدایی از همین نوع را دارند که بهعنوان مثال از استادان : طاهر زاده ، دردشتی ، تاج اصفهانی و شجریان میتوان نام برد.
پارتیتور
پارتیتور (ایتالیایی: partitura، انگلیسی: score) نتنویسیای که نت تمام بخشهای سازی و آوازی یک ارکستر بزرگ، ارکستر مجلسی یا همنوازهای دیگر بر روی آن ثبت شده باشد. در پارتیتور هر حامل متعلق به یک بخش، یک ساز یا گروهی از سازهای همنام است که ملودی را همزمان اجرا میکنند. میزانبندی در پارتیتور، به وسیلهی خطوط عمودی صورت میگیرد که تمام حاملهای مربوط به بخشهای ملودیک همزمان را در بر میگیرد. هر رهبر ارکستر در کار رهبری به نتی که به شکل پارتیتور نوشته شده است، نیاز دارد و از روی آن ارکستر را رهبری میکند.
آرانژمان
آهنگی كه برای ارکستر یا ساز مشخصی ساخته شود را آرانژمان میگويند.
گام (از فرانسه gamme) توالی چند نت است که به ترتیب ارتفاع مرتب شدهاند. گام ممکن است بالا رونده یا پایینرونده باشد یعنی ارتفاع نتها در آن به ترتیب صعودی یا نزولی مرتب شده باشند.