نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (با به طور مخفف ناجا) پلیس ایران است که در سال ۱۳۷۰ خورشیدی از ترکیب شدن شهربانی جمهوری اسلامی ایران
و ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران و نیز کمیته انقلاب اسلامی به وجود آمد و در حال حاضر بطور رسمی نیروی اصلی مسئول حفظ امنیت داخلی ایران است. اما در کنار این نیرو، نهادهای دیگری مانند بسیج و سپاه پاسداران نیز عملاً در کار امنیت اجتماعی دخیل هستند.
سیر تشکیل و قانون نیروی انتظامی
قبل از انقلاب دو نهاد برای تامین امنیت داخلی کشور وجود داشت. شهربانی که مسئول امور انتظامی داخل شهرها بود و ژاندارمری که امنیت خارج شهرها را تامین می‌کرد. پس از انقلاب ایجاد کمیته‌های انقلابی و فعالیتهای نظامی که داشتند مشکلاتی و تداخلاتی را بین این سه نهاد ایجاد می‌کرد. موازی کاری بین ۳ نهاد انتظامی کشور که موجب اتلاف منابع و مداخله در امور یکدیگر می‌شد و برخی دلایل دیگر سبب تلاش مقامات وقت برای ادغام سازمانهای انتظامی کشور در یکدیگر شد.[۱] «قانون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران» در سال ۷۰ در مجلس تصویب شد و طی آن ۱ سال به دولت برای تشکیل نیروی انتظامی فرصت داده شد
بخش‌ها و رده‌ها
ناجا دارای سه بخش کلی است، فرماندهی، حفاظت و اطلاعات و بخش عقیدتی سیاسی. بیشتر بخش‌های نیروی انتظامی وظیفه امنیتی و نظامی دارند و دارای نیروهای مسلح هستند اما برخی بخش‌ها نیز بیشتر جنبه خدمات اجتماعی و دولتی دارد مانند صدور گذرنامه.
- پلیس امنیت
- پلیس مبارزه با مواد مخدر که وظیفه آن مبارزه با مواد مخدر در کشور و خرید و فروش آن و کشف باندهای بزرگ تا خرده فروشان مواد مخدر است.
- پلیس پیشگیری ( مسئول ایجاد امنیت در فرودگاه‌ها، راه آهن، صدا و سیما و جنگلبانی می باشد)
- پلیس راهور (پلیس راهنمایی و رانندگی که وظیفه کنترل ترافیک در راهها را بر عهده دارد)
- پلیس راه (وظیفه ایجاد امنیت در راههای کشور را بر عهده دارد)
- معاونت نظام وظیفه (وظیفه تقسیم نیروهای وظیفه بین نیروهای مسلح ایران را بر عهده دارد)
- معاونت صدور گذرنامه(وظیفه صدور گذرنامه و اتباع خارجی زیر نظر وزارت کشور را بر عهده دارد)
- یگان حفاظت برای حفاظت از اماکن مثل بانکها و موسسات آثار تاریخی
- پلیس آگاهی
- هواپیمایی ناجا
- معاونت اینتر پل
- یگان ویژه حفاظت از منابع طبیعی ایران
- معاونت مرزبانی
- پلیس ساحلی
- یگان ضربت
- یگان امداد
- یگان ویژه
- پلیس نوپو
- عقیدتی سیاسی ناجا
- حفاظت اطلاعات ناجا( مهمترین و محرمانه ترین معاونت ناجا میباشد که وظیفه بررسی صلاحیت ماموران ناجا و انجام عملیات های سری را در دستور کار دارد)
- فرماندهان ارشد نیروی انتظامی توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌شوند اما عملکرد نیروی انتظامی زیر نظر وزیر کشور است و وزیر کشور جانشین فرمانده کل قوا در نیروی انتظامی میباشد. نیروی انتظامی از چندین معاونت مختلف تشکیل شده‌است. هریک از استان‌های کشور یک ناحیه انتظامی به حساب می‌آیند و شهرستانهای تابعه هر استان مناطق انتظامی آن ناحیه به شمار می‌آیند.
