مایکل نایمن michael nyman یکی از مهم ترین و فعالترین آهنگسازان بریتانیا و یکی از چهرههای مطرح موسیقی فیلم امروز، آهنگساز، پیانیست، اپرانویس و موزیکولوژیست مینیمالیست انگلیسی و کسی که برای نخستینبار واژه مینیمالیسم را وارد دنیای موسیقی کرد.
نایمن متولد ۱۹۴۴ لندن است. تحصیلاتش را در زمینه موسیقی در آکادمی موسیقی لندن به اتمام رساند و به ساختن موسیقیهای تجربی پرداخت اما به خاطر انتقاداتی که به کارهایش شد، ساختن موسیقی را رها کرد و ترجیح داد به عنوان موزیکولوژیست به تحقیق و پژوهش در زمینه موسیقی بپردازد. پس از آن درگیر نوشتن نقد موسیقی برای نشریاتی مثل Spectator شد و نخستین کسی بود که در این مجله در نقد کارهای کورنلیس کاردیو آهنگساز انگلیسی از واژه مینی مالیسم در موسیقی استفاده کرد.
کارهای نایمن حوزههای وسيعی از موسيقی از موسيقی سمفونيک و کوارتتهای زهی گرفته تا موسيقی مجلسی، اپرا، باله، رقص، موسيقی فيلم و موسيقی برای صحنه تئاتر را دربر میگيرد. او برای اپراهای مشهوری چون مواجهه با گويا(Facing Goya) و مردی که زنش را با يک کلاه عوضی گرفت و بالههايی چون شاهزاده خانم ميلان و آواها و نغمههای دلانگيز Sounds and Sweet Airs موسيقی نوشته است.
نایمن در 1976 گروه موسيقی مايکل نای من(Michael Nyman Band) را برای اجرای نمايش کمپيلو(Campiello) اثر کارلو گولدونی نمايشنامهنويس ايتاليايی تشکيل داد که اولين آلبوم آنها در 1981 منتشر شد. وی همچنين با طراحان رقص(کورئوگرافر) مشهوری چون سيوبان ديويس، لوسيندا چايلدز، کارين ساپورتا و استيون پترونيو، همکاری داشته و برای کارهايشان موسيقی ساخته است.
نای من حتی برای گيمهای ويديوئی، نمايشهای مد و مراسم افتتاح يک قطار سريع السير نيز موسيقی نوشته است. اما شهرت او بيشتر به خاطر موسيقیهايی است که برای سينما ساخته است.او تاکنون برای بيش از 70 فيلم موسيقی نوشته و با فيلمسازان مطرحی چون نيل جوردن، پيتر گرين اوی، جين کمپين، فولکر اشلندرف و مايکل وينتر باتم همکاری کرده است. يکی از کارهای ابتکاری نای من، ساختن موسيقی برای فيلم مستند صامت ژيگاورتوف يعنی مردی با دوربين فيلمبرداری است که در سال 2002 در تالار رويال فستيوالهال لندن اجرا شد. فيلمی که به زيبايی و با طنز زندگی روزمره شهری و تحولات اجتماعی در اتحاد جماهير شوروی پس از پيروزی انقلاب اکتبر را تصوير کرده و يکی از شاهکارهای سينمای مستند به حساب میآيد.
مايکل نای من بيشترين همکاری را در سينما با پيتر گرين اوی، فيلمساز تجربی و پست مدرن انگليسی داشته و در 11 فيلم با او همکاری کرده است. همکاری او با گرين اوی از 1977 با فيلم….. شروع شد و تا فيلم کتاب پراسپرو ادامه پيدا کرد. قرارداد طراح، آشپز،دزد، معشوقه و همسرش، غرق شدن به ترتيب شماره و کتاب پراسپرو از جمله فيلمهای گرين اوی است که نای من برای آنها موسيقی ساخته است.
موسيقی موتزارت به عنوان يک منبع غنی و ارزشمند همواره برای نایمن الهام بخش بوده و تاثير عميقی بر آثارش گذاشته است. وی برای ساختن موسيقی فيلم غرق شدن به ترتيب شماره(Drowning by Numbers) ساخته گرين اوی از يکی از قطعات موتزارت (Sinfonia Concertante in E Flat) الهام گرفت. غرق شدن به ترتيب شماره(محصول 1988) بر محور سه قتل و زندگی سه زن قاتل بنا شده که نام هرسه آنها سیسی کال پيتز است و هرسه شوهرانشان را در آب غرق کردهاند. در طول فيلم شمارههای از يک تا صد به ترتيب بر پرده ظاهر میشود يا آنها را در پس زمينه فيلم میبينيم و يا از زبان شخصيتهای فيلم میشنويم. صحنه غرق شدن هر يک از شوهران به گونهای مشابه سه بار روايت میشود و تماشاگر تمی را که نای من برای اين صحنه ساخته پس از هربار غرق شدن میشنود.
نایمن برای ساختن موسيقی فيلم قرارداد طراح(The Draughtsman’s Contract) يکی ديگر از ساختههای گرين اوی از کارهای هانری پرسل الهام گرفته است. ساختار هارمونيک چندلايه موسيقی پرسل را میتوان در موسيقی نای من برای اين فيلم تشخيص داد. قرارداد طراح فيلمی است که بر مبنای تم قدرت و فريب ساخته شده است. هنرمندی قرن هفدهمی به نام نويل با خانمی به نام هربرت قراردادی میبندد که تعدادی طرح از نمای بيرونی ملک همسرش بزند و در مقابل آن خانم خود را به او تسليم کند.
کتاب پراسپرو، فيلمی بود که گرين اوی آن را بر مبنای نمايشنامه طوفان شکسپير ساخت. نمايشنامهای که پيش از گرين اوی قرار بود فيلمسازانی چون آلن رنه، اورسون ولز، اينگمار برگمن و آکيرا کوروساوا آن را بسازند. در اين فيلم جان گيلگاد بازيگر بزرگ تئاتر و سينمای بريتانيا در نقش شعبده بازی به نام پراسپرو ظاهر شده است. دختر يک شعبده باز تبعيدی به نام پراسپرو عاشق پسر دشمن او میشود اما نفس درونی شعبده باز او را متقاعد میکند که از فکر انتقام دست بکشد.
کتاب پراسپرو آخرين همکاری مايکل نای من با گرين اوی بود و نای من با توجه به فضای کلاسيک فيلم و با الهام از موسيقی کلاسيک جان دولند(John Dowland) آهنگساز انگليسی، موسيقی آن را ساخت. بخشی از موسيقی اين فيلم از کارهای قبلی نای من مثل يک زد و دو صفر(A Zed and Two Noughts) گرفته شده و تناسبی دقيق و هوشمندانه با فضای فيلم و کورئوگرافی خانم کارين ساپورتا دارد. به علاوه نای من از صدای سه زن خواننده با زمينههای مختلف موسيقی يعنی راک، اپرا و کاباره استفاده میکند. کتاب پراسپرو، يکی از مينی ماليستی ترين آثار مايکل نای من است.
اما با موسیقی فیلم پیانو ساخته جین کمپین فیلمساز استرالیایی بود که شهرت نایمن عالمگیر شد. فیلمی که به طور مشترک با فیلم وداع با محبوبهام ساخته چن کایگه نخل طلای ۱۹۹۳ را به دست آورد. راجر ابرت منتقد فیلم آمریکایی آن را جذاب ترین داستان عاشقانه سینما خواند اما بل هوکز(Belle Hooks) منتقد فمینیست علیرغم ستایش فمینیستها از این فیلم و تفسیرهای متعدد فمینیستی، آن را یک اثر نژادپرستانه دانست. فیلمی که آلبوم موسیقی آن به یکی از پرفروش ترین آلبومهای موسیقی فیلم بدل شد و بیش از سه میلیون نسخه از آن به فروش رفت.
پيانو با بازی درخشانهالی هانتر، هاروی کيتل و سم نيل، داستان ادا مک گرث، زن اسکاتلندی لالی است که پدرش او را مرد نيوزيلندی زمينداری به نام آليستر استوارت میفروشد. ادا نوازنده پيانوست و پيانوی خود را هم با خود به نيوزيلند میبرد اما شوهرش از اين کار او خوشش نمیآيد و پيانوی او را در قبال قطعهای زمين به همسايهاش جرج بين میفروشد. ادا معلم پيانوی جرج میشود و به تدريج رابطه جنسی و عاشقانهای بين آنها پيش میآيد. وقتی شوهر ادا به رابطه آنها پی میبرد، ابتدا ادا را در خانه حبس کرده و بعد يکی از انگشتانش را قطع میکند. سرانجام ادا و آليستر از هم جدا میشوند و ادا با جرج به سرزمين ديگری میرود. در صحنهای از فيلم، زمانی که آنها سوار بر قايق در دريا به طرف خانه جديد حرکت میکنند، ادا به انگيزه خودکشی خود را به همراه پيانو به درون آب میاندازد اما وقتی میبيند که دارد غرق میشود، منصرف شده و تصميم میگيرد زنده بماند.
موسيقی فيلم با توجه به فضای قرن نوزدهمی آن، حال وهوای موسيقی اين دوره را دارد. در عين حال نایمن با توجه به مليت اسکاتلندی ادا، از موسيقی فولکلوريک اسکاتلندی نيز استفاده کرده است. ساز پيانو چنانکه موضوع فيلم اقتضا میکند، ساز محوری موسيقی فيلم است. سازی که در واقع بيانگر واکنشهای درونی، عاطفی و روحی زن لال و خاموش فيلم نسبت به جهان پيرامون اوست. زنی که تنها با پيانو حرف میزند.