علل نفخ معده چیست “
گفت‌وگو با دکتر ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران چرا نفخ می‌کنیم؟
به مهمانی رفته‌اید و حسابی از شما پذیرایی شده است. چند غذای مختلف را با هم میل کرده‌اید که ناگهان احساس بدی پیدا می‌کنید. حس می‌کنید شکمتان متورم شده یا در اصطلاح نفخ کرده‌اید و بناچار باید مهمانی را زودتر از موعد ترک کنید. نفخ پدیده‌ای آشنا برای همه ماست.
یعنی هر کدام از ما بارها آن را در زندگی تجربه کرده ایم. اما همیشه ماجرا به همین راحتی تمام نمی شود. افرادی در اجتماع هستند که به طور دائم نفخ دارند و از این دکتر به آن دکتر می روند و هیچ نتیجه ای هم نمی گیرند. براستی مشکل از کجاست؟ دکتر ایرج خسرونیا، متخصص داخلی و رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران به پرسش های ما پاسخ می دهد.
لطفا بگویید نفخ چطور ایجاد می شود؟
سیستم گوارشی انسان ها به گونه ای است که از همان لحظه ورود غذا به داخل دهان فعالیت هضم و جذب آغازمی شود. در بزاق، ترشحات معده و روده ها (اثنی عشر و روده باریک) آنزیم هایی وجود دارد که به این فرآیند کمک می کند. البته سایر عوامل نیز در هضم و جذب غذا موثرند. مثلا حرکات دوری منظم روده ها غذا را به جلو هل می دهد و مانع انباشته شدن آن در دستگاه گوارش می شود. سیستم عصبی هم این حرکات را کنترل می کند. همه این عوامل دست به دست هم داده و باعث می شود ما بعد از خوردن غذا دچار مشکل نشویم. در صورتی که یکی از این عوامل نتواند بخوبی ایفای نقش کند، فرآیند هضم و جذب با مشکل مواجه شده و یکی از مشکلاتی که ایجاد می کند نفخ شکمی است.
پس می توان گفت برای این که دچار نفخ شویم، یکی از این عوامل باید دچار مشکل شود؟
گفته شما تا حدودی درست است، ولی اغلب مواقع این اختلالات دائمی نیستند و در اثر یک محرک به وجود می آیند. مثلا فرض کنید فردی غذای نفاخ می خورد. خوردن غذای نفاخ هیچ ارتباطی به ترشح نشدن آنزیم یا نبود حرکات دوری و سیستم عصبی روده ای ندارد. غذاهای نفاخ گاز تولید می کنند و این گاز اضافی سیستم گوارشی را به هم می زند. اما در بعضی از افراد می بینیم سیستم عصبی گوارشی درست عمل نمی کند. این مورد در افراد عصبی و پراسترس زیاد دیده می شود یا در موردی دیگر، فرد آنزیم هضم یک غذای خاص را ندارد یا این آنزیم به اندازه کافی ترشح نمی شود. اینها مواردی هستند که درمان دیگری برایشان اتخاذ می شود.
بیماران از کجا متوجه شوند چه نوع نفخی دارند و اصلا نفخ با چه علائم دیگری غیر از ورم شکم توام است؟
اولین علامت اتساع یا ورم شکم است. اما علامت های شایع دیگر از جمله درد شکمی، باد گلو یا آروغ (در مواردی که فرد دچار نفخ معده است) و تجمع گاز در روده (که می تواند توام با یبوست یا گاهی هم اسهال باشد) نیز دیده می شود. نفخ به خودی خود بیماری محسوب نمی شود فقط باعث آزار فرد ودر موارد شدید حتی دوری از اجتماع می شود.
افرادی که دچار نفخ دائمی اند چه باید بکنند؟
یکی از بیماری هایی که فرد در آن دچار نفخ دائمی است و در مواقع شدید حتی باعث گریز او از جمع می شود، سندرم روده تحریک پذیر است. این بیماری علت مشخصی ندارد و مطالعات نشان داده هیچ اثر منفی هم در آینده بیمار نخواهد گذاشت. این افراد روده های حساسی دارند و با ورود غذا یا یک استرس محیطی بر شدت بیماریشان افزوده می شود. اغلب دیده می شود با دادن دارو، علائم فروکش می کند، ولی بعد از قطع دارو بیماری دوباره برمی گردد. در هر حال علائم قابل کنترل هستند.
نفخ را می توان کاملا برطرف کرد؟
بله نفخ بیماری نیست، اما درمان نفخ های طولانی مدت ممکن است به درازا بکشد. اغلب افراد نسبت به عوامل ایجادکننده نفخ واقف نیستند. درمان نفخ های کوتاه مدت آسان است و مثلا با نخوردن غذای نفاخ مانند حبوبات یا نخوردن شیر برطرف می شود. ولی اگر غذا ناشناخته باشد، فرد باید یک به یک غذاهای مورد ظن را کنار بگذارد تا بتواند عامل را شناسایی کند. در بیشتر موارد سبک زندگی انسان ها عامل اصلی نفخ معده یا روده است. این افراد بهتر است به پزشکانی مراجعه کنند که وقت بیشتری را به بیمارانشان اختصاص می دهند، چون صحبت بین پزشک و بیمار به شناسایی هر چه سریع تر عامل کمک می کند.
نفخ در چه طیفی از افراد بیشتر دیده می شود؟
در هر سنی دیده می شود، ولی خانم ها به دلیل پوشیدن لباس های تنگ و سالمندان به علت کم تحرکی ممکن است بیشتر از سایرین دچار این علائم شوند.
آیا برای نفخ آزمایش داده می شود؟
در بیمارانی که از سابقه نفخ طولانی شکایت می کنند، چند آزمایش درخواست می کنیم تا از وجود سالم بودن لوزالمعده، کبد و سایر اعضای گوارشی اطمینان حاصل کنیم. سونوگرافی، آزمایش خون در مدفوع، سی تی اسکن و… روش های تشخیصی مناسبی است.
نفخ های شدید ناگهانی اغلب برای ما پرسش برانگیز بوده و لازم است دقیق تر بیمار را معاینه کنیم. این گونه نفخ ها می تواند به علت نارسایی کبدی، نارسایی پانکراس، مشکلات کیسه صفرا، برخی سرطان ها، اختلال در ترشح بزاق یا ناهنجاری های دندانی و بی دندانی باشند.
