در این باره افسانه ای از یونانیان می گوید که نخستین ساز موسیقی را یکی از خدایانشان به نام پان (خدای مزرعه و جنگل) پدید آورده است.
این افسانه گوید که پان نی را برای چوپانان ساخت. او روزی در یکی از نی های کنار رودخانه دمید (فوت کرد) و ناگهان مشاهده کرد که نوای غم انگیزی از آن بر می خیزد. پان همه نی ها را چید و قطعه قطعه کرد و بدینگونه نخستین ساز موسیقی را به بشر عرضه کرد.
اما حقیقت آن است که ما هیچ نشانی برای یافتن نخستین ساز موسیقی در دست نداریم. چه گویا جامعه های ابتدایی در سراسر جهان هر کدام نوعی موسیقی برای خود پدید آورده بودند.
معمولاً موسیقی مفاهیم مذهبی در بر داشت و تماشاچیان نیز وارد صحنه شده، با رقصیدن یا طبل و کف زدن و آواز خواندن، نوازندگان را همراهی می کردند.
این گونه موسیقی ابتدایی، بخشی از زندگی مردم بشمار می رفت. افسانه پان و تهیه نی حاکی از آن است که بر از همان روزهای نخستین به سازهای موسیقی فکر می کرده است. ممکن است که او تقلید صداهای موجود در طبیعت را در می آورد یا برخی از چیزهای طبیعی را که دور و برش بودند، طوری به کار می برد که از آنها صدای موسیقی شنیده شود.
بی شک نخستین سازهای موسیقی، سازهای ضربی بوده است. این سازها از زدن قطعه های استخوان و سنگ، شروع و به شکل طبل و دُهُل در آمده است و بعدها در تکوین این سازها گام های دیگری برداشته شده است.
پس از سازهای ضربی، نوبت به اختراع سازهای بادی با استفاده از شاخ جانوران رسید و همین وسایل ابتدایی بود که اکنون به سازهای موسیقی برنجی مدرن رسیده اند.
همچنان که بشر حس موسیقی خود را تقویت می کرد، استفاده از نی را آغاز کرد و از این راه آهنگ های طبیعی بیشتری را با ظرافت پدید آورد و سرانجام بشر دریافت که از سیم و زه نیز می توان ساز موسیقی ساخت.
در باره سازهای زهی و خاصیت ارتجاعی آنها گمان می رود که به همراهی پیشرفت سازهای ضربی، بشر از راه کشش بند وسیله های شکار و غیره – مانند کمان – متوجه شده است که این بندها پس از رها شدن، دچار نوعی نوسان می شوند و صداهایی از آنها بیرون می آید. از آن به بعد، کم کم از الیاف گیاهی، روده و سرانجام سیم های سازهای زهی استفاده کرد و به شکل های موسیقی لطافت بخشید و سازهایی مانند چنگ و بربط را اختراع کرد.
پس از طی دوران تکامل، سازهایی پدید آمدند که با کمان نواخته می شد.
از آثاری که از آرامگاه های بزرگان کلده، مصر، هند و چین به دست آمده است، چنین بر
می آید که سازهایی مانند چنگ، عود، نی، طبل و شیپور، قرن ها پیش از زاده شدن حضرت مسیح به کار می رفته است.
در قرون وسطا، صلیبیان سازهای شگرفی از موسیقی را از شرق به اروپا بردند و آنها را با سازهایی که خود پیش از آن داشتند، بهم آمیختند و در نتیجه این همه انواع گوناگون سازهای موسیقی را که هم اکنون مورد استفاده قرار می گیرند، به وجود آوردند.
برگرفته از:
کتاب: به من بگو چرا؟ – جلد 2 – نخستین پدیده ها
نوشته: آرکدی لئوکوم
برگردان: خلیل خلیلیان
