چگونه بحرین از ایران جدا شد

اگر با دقت به تاریخ کشورمان در سالهای هزارو هفتصدو هشتاد میلادی نظری بیاندازیم ؛ متوجه میشویم که بحرانهای سیاسی واقتصادی به سختی دامنگیر کشور بود .بگونه ایکه دولت های برسرکار قادر نبودند تا مشکلات روز افزون را از پیش پا بردارند

وبه همین سبب دست بدامان دولت های استعمارگر میشدند و خود را در اختیار انها میگذاردند .
در سال هزارو هفتصدو هشتاد سه میلادی( اعراب عتوبی) از مرکز شبه جزیره عربستان عبور نمودند ، و پادگان ایرانی مستقر در « بحرین» را از پای در اوردند و جزیره بحرین را به اشغال خود گرفتند .
بر اساس نوشته ها وتصرفات انگلستان در جزائر عملا از آ ن تاریخ ( ایران دیگر حاکمیتی در بحرین نداشت) و آغاز استقلال بحرین از آن زمان شروع میشود .
در حالیکه ایران چنین عنوانی را هرگز نپذیرفته و بارها اعلام نموده بود که اعراب عتوبی نه بالاستقلال بلکه به نیابت دولت ایران در بحرین مستقر شده بودند بعلاوه ایران در مذاکراتی که گهگاه پیش میامده ، پیوسته به یک اصل مسلم حقوقی استناد میکرده به این عنوان که هیچگاه قسمتی از سرزمین متعلق به دولت مستقلی را نمیتوان قانونا از آن مجزا کرد ، مگر انکه این انتزاع رسما از طرف دولت اصلی به رسمیت شناخته شده باشد . وچنانکه میدانیم این (قاعده حقوقی) فصل مشخصی در حقوق بین الملل دارد . ولی حقوق دانها و دولت انگلستان که از ضعف کامل دولت ایران اطلاع داشت پیوسته منکر چنین قاعده ای میشدند و به همین سبب هم بخود اجازه میدادند نا با شیوخ حاکم بر بحرین ویا سا یر جزائر مستقلا قرارداد هائی را در جهت سیاسی واقتصادی امضا کنند وعملا هم دولت ضعیف واز پا افتاده ایران نمیتوانست برای حفظ حاکمیتش اقدام قابل قبولی انجام دهد .
بعلاوه ایران بر اساس دو سند معتبر که بین مقامات ایران و انگلیس امضا شده اعتقاد داشت که دولت انگلستان حاکمیت ایران را به رسمیت بر یحرین شناخته بود وهرگونه اقدام خارج از مدلول آن اسناد از طریق هر دولت بیگانه ای اقدامات فضولی بوده . ولی دولت انگلستان که قوه قهریه اش را در جزائر مستقر کرده بود و از شیوخ عرب حمایت میکرد این اسناد را قبول نداشت
سند اول – قراردادیست بنام قرارداد شیرازکه در سی اوت هزارو هشتصدو بیست ودو بین نماینده مقیم بریتانیا در خلیج فارس« ویلیام بروس » وحاکم وقت فارس به امضا رسیده که نمایانگر انست دولت انگلستان بحرین را جزئی از سرزمین ایران میشناخته
سند دوم – مکاتبه ایست بین وزیر خارجه انگلستان « کلارندون و سفیر ایران در انگلستان» در باره جزیره بحرین که در بیست یکم آوریل هزارهشتصد شصت نه صورت گرفته . که خود اشاره ایست به اینکه بحرین جزئی از سرزمین ایران بوده است .
اما متاسفانه انگلستان که در ان زمان قدرت قاهره در منطقه بود ابدا به این اسناد و قواعد اعتنائی نداشت و از همان نخستین روزها که اعراب عتوبی را به بحرین هدایت کرد . کوشش داشت تا در جهت عربی نمودن جزیره اقدام نماید و اثار ایران را بزداید . ودر جهت تثبیت همین هدف بود که رشته قراردادهائی با شیوخ بحرین امضا نمود و نتیجه آن شد که تا پایان قرن نوزدهم یحرین به صورت یک مستعمره کامل العیار انگلستان در آمد .
از دهه سالهای هزاونهصد بیست تا هزارو نهصدو سی میلادی که اکتشاف وبهره برداری نفت در ان سرزمین ها شروع شده بود و شرکت های بزرگ نفتی زیر نظر دولت انگلستان شروع بکار کردند ، طبیعتا پیوند های سیاسی واقتصادی و بالاتر از همه ( عاطفی) مردم بحرین با ایران بکلی قطع گردید ؛ و میدانیم که دولت ایران در چنان موقعیتی نبود که هرگز توانائی مقابله با حیله ورزی های انگلستان را داشته باشد ؛ در نتیجه آگاهان ودلسوختگان ایرانی فقط ناظر سیر حوادث بودند . و گهگاهی دولت ایران از طریق دیپلماتیک به مداخلات انگلستان در بحرین اعتراض میکرد ؛ که اسناد چنین اعتراضاتی همچنان در بایگانی « جامعه ملل»جمع میشد . بدون انکه ایران قادر به جریان انداختن آنها باشد.
طبیعتا با اقداماتی که وسیله انگلستان در طول زمان انجام میگرفت و پیش امدن جنگ جهانی ؛ وایجاد یک قدرت قاهره وسیله انگلستان در خلیج فارس ؛ بتدریج ( بحرین ) وچند شیخ نشین دیگر از طریق ( سازمان ملل متحد ) حالتی نیمه استقلال یافتند وبعضی از کشور های دور نزدیک هم باهمدستی و راهنمائی انگلیسی ها به حاکمیت بحرین و شیخ نشین ها ( رسمیت دادند ) وچون در آنروزها منابع عظیم نفت وگاز و ثروت های زیر دریائی آن جزائر نظر دولتمردان انگلستان را بخود جلب کرده بود . همچنان قیمومت وسرپرستی واداره پشت پرده انها را دولت انگلستان در اختیار خود داشت و .با تقسیم بندی های جدید بین المللی ؛ عملا نمایندگان آنها در مجامع بین المللی راه یافته بودند . وبسیاری از کشور ها ؛ بویژه استعمارگران اروپائی به سران وشیوخ جزائر احتراماتی در خور سران و پادشاهان میگذاشتند وآنها را بعنوان یک شیخ نشین مستقل به دربارها یشان دعوت میکردند . بخصوص در میهمانی های (ملکه انگلستان) شیخ بحرین مثل یک رئیس مملکت مستقل دعوت میشد که شیوخ از اینگونه ارتباطات ونزدیکی ها بهره برداری کاملی مینمودند و با ثروت های باد اورده ای که از منابع زیر زمینی بدست میاوردند .نظر ورضایت پاره از کشور های اطراف را خریداری میکردند .که این قبیل رفتاردر مجامع بین المللی مطلقا خوش آیند دولتمردان ایران نبود ؛ و دولت ایران هم متاسفانه قادر به انجام اقدامی نبود .در نتیجه روابط ایران – بحرین باسایر دولت ها پیوسته موجبات تیرگی روابط ایران وبخصوص اروپائی های طماع را فراهم میآورد .
در اینجا بی مناسبت نیست تا برای شما خوانندگان حکایتی را از یک اقدام شجاعانه آقای اردشیر زاهدی تعریف کنم . تا بدانید که وضعیت روابط ایران ودولت های اروپائی بمناسبت ارتباطات صمیمانه آنها با شیوخ عرب چگونه بود .
دعوت به گاردن پارتی سالانه ملکه انگلیس که عدم حضور نمایندگان سیاسی ایران تعجب ملکه را بر انگیخت

در آن سالهائی است که اردشیر زاهدی عنوان سفیر کبیر ایران را در انگلستان دارد .طبق معمول همه ساله گاردن پارتی مشهور ملکه انگلستان با تشریفات خاص بر پا میشد وطبیعتا ار سفیر ایران وپاره ای از نمایندگان سیاسی بلند پایه برای حضور در گاردن پارتی هم دعوت بعمل میآمد بویژه انکه حسن رابطه دربار انگلستان با شخص اردشیر زاهدی ایشان را در آن میهمانی شاخص میکرد .
آقای نیری که یکی از اعضا بلند پایه سفارت ایران در انگلستان بود چنین تعریف میکند . روزیکه قرار بود نمایندگان سیاسی ایران در معیت آقای سفیر (اردشیر زاهدی) به میهمانی برویم . متوجه شدیم که «شیخ عیسی آل خلیفه حاکم بحرین » با تشریفات بسوی قصر باکینگهام میرود ؛ اتومبیل شیخ قبل از ما به در قصر رسید و خدمه دربار انگلستان هم شیخ را با تعارفات سلام وصلوات پذیرفتند ایشان بکاخ وارد شد . هنوز آقای زاهدی نیامده بود . جلوی درکاخ ایستادیم تا ایشان تشریف آوردند . بمحض آنکه ایشان از اتومبیل پیاده شد موضوع حضور شیخ را توضیح دادیم . بلافاصله ایشان تصمیم گرفت از حضور در میهمانی خودداری بکند .دستور دادتا کارکنان دربار اتومبیل ایشان را حاضر کنند ؛ کارکنان تشریفات وزارت خارجه و همچنین کارکنان دربار انگلستان که برای راهنمائی وانجام تشریفات معموله جلوی در کاخ حاضر شده بودند سخت دوچار تعجب وتحیر شدند که چرا سفیر ایران دستور داده اتومبیلش را حاضر کنند . نیری تعریف میکند که در بین سفرا و نمایندگان کور دیپلماتیک جهان که در دربار انگلستان حضور داشتند سه نفر ازهمه سفرا مشهور تر وشناخته شده تر بودند ( سفرای امریکا – فرانسه – ایران)
بهرحال اتو مبیل آقای سفیر در میان بهت حاضران رسید وایشان سوار شد و بلافاصله همه ما از جلوی کاخ دور شدیم وبه سفارت خانه باز گشتیم .
در اینجا باید این نکته را یاد آوری نمایم که روابط بسیار نزدیک ایران ودربار ملکه انگلستان کیفیتی داشت که غیبت سفیر ونمایندگان سیاسی ایران در جمع کوردیپلماتیک کاملا محسوس بود به همین سبب
حاضران در میهمانی ملکه تعریف کرده اند که عدم حضور سفیر ایران سخت تعجب وحیرت ملکه انگلستان را بر انگبخته و موجب پرس جوی ملکه از نیامدن آقای زاهدی به میهمانی گردید ؛ که همین امر خود انگیزه ای شده بود تا سایر سفرا ودیپلمات های حاضر در جلسه هم کنجکاو بشوند که چرا سفیر ایران بدون هر اطلاعی درآن تشریفات ومیهمانی حاضر نشده و چه اتفاقی افتاده ؟.
آقای نیری برای این قلم شرح میدهد که : اتخاذ چنین تصمیمی یعنی زیر پا گذاردن دعوت رسمی ملکه انگلستان با توجه به روابط حسنه بین ایران وانگلیس بسیار مهم و مورد توجه وسوال بر انگیز بود . که مسلما سرچشمه اش شجاعت شخص زاهدی بود ونزدیکی ایشان با اعلیحضرت فقید ، زیرا کمتر شخصیتی بین سفرای ایران جرئت میکرد قبل از گزارش وضعیت و موافقت پادشاه دست به چنین اقدام خارج از عرفی بزند ؛ ولی اقای زاهدی با توجه به موقعیت ؛ بمنظور حفظ حثیت ایران بلافاصله تصمیم گرفت واز جلوی در کاخ برگشت .و نشان داد که در ان میهمانی یا جای سفیر ایران است ویا جای شیخ بحرین .
این حکایت را از آن جهت از (کتاب قله های قدرت صفحه 105) در اینجا اوردم تا توجه شما خوانندگان را به موقعیت رابطه ایران با سایر کشور های جهان در باره (بحرین) جلب کنم . زیرا بهر حال در جغرافیای جهان هنوز بحرین جزئی از سرزمین ایران محسوب میشد .و دولت ایران بخصوص در دوران پهلوی ها خود را مکلف میدانست تا بهر تقدیر این امر را در مجامع بین المللی تثبیت نماید . وآثار مالکیت ایران را بهر تقدیر در مراجع ذیصلاح روشن نماید . ودر تاریخ جغرافیائی ایران بحرین در گذشته قسمتی از استان فارس محسوب میشد ودر تجدید نظر در ایجاد استانهای ایران بحرین را بعنوان استان چهاردهم کشور ثبت کردند . در حالیکه هیچگونه اثری در ملکیت ان وجود نداشت.
منبع: مطالعات خلیج فارس