کهیعص یعنی چه “
ماجرا از این قرار است که حضرت زکریا از پروردگارش درخواست کرد که «اسماء خمسه طیبه» را به وی بیاموزد. خداوند متعال، جبرئیل امین را بر او فرو فرستاد و آن اسماء را به او تعلیم داد.
حضرت زکریا هنگامی که نامهای محمد (ص)، علی (ع)، فاطمه (س) و حسن (ع) را یاد میکرد، اندوه و ناراحتی‌اش بر طرف میشد و گرفتاریش از بین میرفت. امام هنگامی که از حسین (ع) یاد میکرد، بغض گلویش را میفشرد و مبهوت میشد. به همین دلیل روزی از خداوند سبب این اندوه و ناراحتی را جویا شد و گفت: بارالها! چرا وقتی آن چهار نفر را یاد میکنم، آرامش مییابم و اندوهم بر طرف میشود، اما وقتی حسین را یاد میکنم، اشکم جاری و نالهام بلند میشود؟
خدای تعالی او را از داستان شهادت امام حسین (ع) آگاه کرد و فرمود: «کهیعص»! «ک» نام کربلا و «ه» اشاره به کشته‌شدن عترت طاهره دارد. «ی» اشاره به نام یزید دارد که بر حسین (ع) ظلم کرد و «ع» اشاره به عطش و تشنگی آن امام و «ص» نیز نشان صبر و مقاومت ایشان است.
ذکر این مطلب در منابع مختلف:
منبع اول :
سعدبن عبدالله قمی اشعری به دیدار با امام زمان -آن زمان که مولا کودک بودند – نایل می شود و در طی سوالاتی که از ایشان می کند تاویل این آیه را هم می پرسد که عین خط کتاب را برایتان می نویسم.
***……… عرضه داشتم؛ بفرمایید تاویل ((کهیعص)) چیست؟
فرمود: این حروف از خبرهای غیبی است که خداوند بنده اش زکریا را از آن مطلع ساخت سپس بر محمد (ص) آن را حکایت فرمود، و آن چنین است که وقتی زکریا از پروردگار خواست که نام های پنج تن را به او تعلیم کند خداوند جبرئیل را بر او نازل کرد و به نام آنان را آموخت پس هرگاه زکریا، نام محمد(ص) علی (ع)و فاطمه(س)، حسن (ع) را یاد می کرد هم و غم و اندوه از او دور می شد، ولی هروقت حسین (ع) را یاد می کرد بغض گلویش را می فشرد و به نفس زدن می افتاد روزی به پیشگاه خداوند عرضه داشت؛ الها چگونه است که وقتی نام چهار تن از اینان را یاد می کنم تسلی خاطر می یابم و چون حسین را یاد می کنم دیده ام گریان و ناله ام بلند می شود؟ خداوند متعال جریان شهادت آن بزرگوار را به اطلاع زکریا رسانید و فرمود)(کهیعص)) پس کاف نام کربلاست و ها هلاکت عترت پیغمبر و یا یزید است که ستم کننده بر حسین (ع) می باشد و عین عطش حسین (ع) و صاد صبر اوست.
پس هنگامی که زکریا این مطلب را شنید تا سه روز مسجدش را ترک نکرد و مردم را از ملاقات با خود ممنوع کرد و به گریه و زاری پرداخت. بر حسین می گریست و می گفت: خدایا بهترین خلایقت را به سوگ فرزندش خواهی نشانید ! پروردگارا آیا این مصیبت بزرگ را بر او وارد خواهی نمود! الهی آیا جامه عزا بر تن علی و فاطمه خواهی پوشانید! آیا غم این مصیبت را به ساحت آنان خواهی رسانید! آنگاه می گفت : به من فرزندی عطا کن که چشمم در سن پیری به او روشن و محبتش در دلم فتنه انگیزد سپس مرا نیز در غم از دست دادنش بنشان چنانکه محمد حبیب خود را در سوگ فرزندش خواهی نشاند. خداوند یحیی را به وی داد و پس از آن به شهادت وی سوگوارش ساخت و مدت حمل یحیی شش ماه بود همچنانکه مدت حمل حسین(ع).
– کتاب مکیال المکارم تالیف مرحوم آیته الله سید محمد تقی موسوی اصفهانی (جلد اول)
منبع دوم :
علامه مجلسی به نقل از احتجاج طبرسی آورده است که : سعدبن عبدالله گوید: از حضرت امام زمان علیه السلام از تاویل آیه « کهیعص» (2) سؤال کردم فرمود : این حروف از خبرهای غیبی است که خداوند بنده خویش زکریا را از آن مطلع ساخت و سپس داستان آن را بر پیامبر اکرم (ص) باز گفت :
ماجرا از این قرار بود که حضرت زکریا از خدای متعال درخواست کرد اسامی خمسه ی طیبه را به وی بیاموزد : جبرئیل فرود آمد و اسامی مزبور را به او آموخت. هر زمان که حضرت زکریا متذکر نام محمد و علی و فاطمه و حسن زمانی که نام حسین(ع) را می برد گریه راه گلویش را می بست و نفسش به شماره می افتاد.
یک روز گفت : خداوندا مرا چه می شود! زمانی که متذکر نام آن چهار تن می شوم دلم آرام و قرار می گیرد ولی زمانی که یاد حسین (ع) را می کنم، اشکم سرازیر می گردد و نفس بلند از سینه بر می کشم ! خدا وی را از داستان شهادت امام حسین (ع) با خبر ساخت و فرمود : “کهیعص”.
کاف اشاره به کربلا و هاء هلاکت عترت پیامبر و یاء یزید ( لعنت الله علیه) که به حسین ظلم می کند و عین، عطش و تشنگی او و صاد ، صبر آن حضرت است .
حضرت زکریا که این داستان را شنید، سه روز از عبادتگاه خویش بیرون نیامد و در این مدت از ملاقات و دیدار با خلق دوری جست و به گریه و زاری برای امام حسین (ع) مشغول شد و با این سخنان به مرثیه سرایی پرداخت :
خداوندا آیا بهترین از جمیع آفریدگانت ـ رسول اکرم (ص (به سوگ فرزند خویش داغدار و اندوهگین خواهد شد!؟ آیا این مصیبت برای وی رخ خواهد داد!؟ خداوند آیا جامه های این مصیبت را بر پیکر علی و فاطمه خواهد پوشاند!؟ سپس حضرت زکریا از خدای متعال درخواست کرد که به وی فرزندی که سرنوشتش همانند حسین (ع) باشد، عطا کند و خدای نیز چنین کرد …..
روایت فوق اشاره به سیاهپوشی امیرالمؤمنین و حضرت زهرا علیهاالسلام در عزای فرزندشان امام حسین (ع) دارد . و از جمله دلائل دیگری که نشانگر سیاهپوشی اهل بیت در مصیبت امام حسین (ع) است رویاهای صادقانه و مکاشفاتی است که در آنها حضرات معصومین به ویژه وجود پاک و نازنین صدیقه ی طاهره در سوگ شهید کربلا سیاهپوش دیده شده اند که بعضاً به شفا یا گره گشایی از مشکل صاحب رؤیا انجامیده است.
1- حج 29 .2- مریم 1.
3- بحارالانوار ج 52/ 84 و احتجاج ، ج 2/ 272 ـ 273 .
منبع سوم :
کهیعص
در حدیثی از حضرت ولی عصر ( ارواحنا لتراب مقدمه الفداه) در مورد تاویل آیه کهیعص – سوره مریم آیه 1- آمده است:
… حضرت ذکریا در مناجات خود عرضه داشت: ” پروردگارا! هرگاه نام حضرت محمد و علی و حسین و فاطمه و حسن علیهم السلام را می برم، غصه هایم برطرف می شود و آرامش می یابم، ولی هنگام بردن نام حسین علیه السلام اشک هایم جاری می شود و آه جانسوز از سینه ام برمی خیزد.”
خدا جریان شهادت او را بیان نمود و فرمود: “کاف” نام کربلاست و “هاء” اشاره به هلاکت عترت پاک اوست و “یاء” اشاره به یزید است که از هر گونه ستم و ظلم به حضرت حسین دریغ نورزید و “عین” اشاره
به عطش و تشنگی او و “صاد” اشاره به صبر و مقاومت او.
آنگاه حضرت زکریا منقلب شد و سه شبانه روز از مسجد بیرون نیامد و در عزای حسین علیه السلام گریه ها و ناله های جانسوز سر داد … و گفت:” پروردگارا! به من فرزندی عنایت فرما و او را نور چشمم قرار ده و مرا شیفته محبت او نما! آنگاه قلبم را در مصیبت او جریحه دار ساز! تا با حضرت محمد صلی الله علیه و آله پیغمبر اسلام شریک غم باشم.”
خداوند به او، حضرت یحیی را عنایت فرمود. یحی نیز همانند امام حسین شش ماهه به دنیا آمد.
بحارالانوار، ج 44، ص 223 و ج 52، ص 84.
برگرفته از: خصائص الحسینیه تالیف آیت الله شیخ جعفر شوشتری – ترجمه : علی کرمی
منبع چهارم :
امام حسين عليه السلام از نگاه امام مهدى (عج) سعد بن عبدالله قمى گويد: به امام عصر – اوراحنا له الفداه – عرض كردم: «اى فرزند رسول خدا! تاويل آيه «كهيعص» چيست؟ فرمود: «هذه الحروف من انباء الغيب، اطلع الله عليها عبده زكريا، ثم قصها على محمد صلى الله عليه و آله و ذلك ان زكريا سال ربه ان يعلمه اسماء الخمسة فاهبط عليه جبرئيل فعلمه اياها…; (1) اين حروف از اخبار غيبى است كه خداوند زكريا را از آن مطلع كرده و بعد از آن داستان آن را به حضرت محمد صلى الله عليه و آله باز گفته است…» . داستان از اين قرار است كه: زكريا از پروردگارش درخواست كرد كه «اسماء خمسه طيبه» را به وى بياموزد. خداوند، جبرئيل را بر او فرو فرستاد و آن اسماء را به او تعليم داد. زكريا چون نامهاى محمد، على، فاطمه، و حسن ( عليهم السلام) را ياد مىكرد، اندوهش بر طرف مىشد و گرفتاريش از بين مىرفت. و چون حسين عليه السلام را ياد مىكرد، بغض و غصه، گلويش را مىگرفت و مىگريست و مبهوت مىشد. روزى گفت: بارالها! چرا وقتى آن چهار نفر را ياد مىكنم، آرامش مىيابم و اندوهم بر طرف مىشود; اما وقتى حسين را ياد مىكنم، اشكم جارى مىشود و نالهام بلند مىشود؟ خداى تعالى او را از اين داستان آگاه كرد و فرمود: «كهيعص» ! «كاف» اسم كربلا و «هاء» رمز هلاك عترت طاهره است، و «ياء» نام يزيد ظالم بر حسين عليه السلام و «عين» اشاره به عطش و «صاد» نشان صبر او است. زكريا چون اين مطلب را شنيد، نالان و غمين شد و تا سه روز از عبادتگاهش بيرون نيامد، و به كسى اجازه نداد كه نزد او بيايد. و گريه و ناله سر داد و چنين نوحه گفت: بارالها! از مصيبتى كه براى فرزند بهترين خلايق خود، تقدير كردهاى دردمندم. خدايا! آيا اين مصيبت را بر آستانه او نازل مىكنى؟ آيا جامه اين مصيبت را بر تن على و فاطمه مىپوشانى!؟ آيا اين فاجعه را بر ساحت آنان فرود مىآورى؟ بعد از آن گفت: بارالها! فرزندى به من عطا كن تا در پيرى چشمم به او روشن شود و او را وارث و وصى من قرار ده; آنگاه مرا دردمند او گردان; همچنان كه حبيبت محمد را دردمند فرزندش گرداندى. خداوند، يحيى را به او بخشيد و او را دردمند وى ساخت. و دوره حمل يحيى شش ماه بود و مدت حمل امام حسين عليه السلام نيز شش ماه بود و براى آن نيز قضيهاى طولانى است
كمال الدين، ج 2، ص 420
منبع پنجم :
سئوال : اگر حروف مقطعه سرّی میان خدا و رسول است، پس چرا در برخی از احادیث “کهیعص” به کربلا، عطش و… تفسیر شده است؟
اولاً: در مورد حروف مقطعه ـ که در آغاز 29 سورة قرآن آمده است ـ تفاسیر متعددی ارائه شده که یکی از آنها این است که این حروف سرّ و رمزی میان خدا و رسول می‌باشد. این تفسیر، یکی از احتمالات در مورد حروف مقطعه است و به صورت قطعی نیست; از این رو، آن چه در برخی از روایات می‌خوانیم که هر یک از حروف “کهیعص” به کربلا، هلاکت یزید، عطش و صبر اشاره دارند، با رمز و سرّ بودن این حروف تنافی ندارد; زیرا، رمز و سرّ بودن یک احتمال در تفسیر این حروف است و احتمالات دیگری نیز وجود دارد.
ثانیاً: گرچه حروف مقطعه رمز و سرّ میان خدا و رسول است، هیچ مانعی ندارد که برخی از اسرار این حروف از طریق پیامبر و ائمه: برای ما بیان شود. بنابراین، روایتی که “کهیعص” را به کربلا، عطش و… معنا کرده است، در حقیقت یکی از اسرار این حروف را بیان کرده است که اگر معصوم بیان نکرده بود، ما به این سرّ پی نمی‌بردیم.
منبع ششم :
كهيعص
از حروف مقطعه قرآن در اول سوره مريم.طبق برخى تفاسير،اين حروف رمزى اشاره به حوادث يا فضايل يا مسايلى دارد كه اهل بيت به علم آن آگاهند.از جمله تفسيرهاو تاويلهاى اين حروف،انطباق آن با حادثه كربلاست.در روايات است:حضرت زكريا نام پنج تن آل عبا را از جبرئيل فرا گرفت و چون به نام امام حسين «ع »مى رسيد،اندوهگين مى شد و اشك در چشمش مى آمد،اما با نامهاى ديگر،اندوهش مى رفت.راز آن را ازخداوند پرسيد.خداوند با«كهيعص »قصه آن را خبر داد.«كاف »،نام كربلاست ،«ها»،كشته شدن عترت طاهره است، «ياء»يزيد ستمگر،قاتل حسين «ع »است،«عين »عطش حسين «ع »و«صاد»صبر و مقاومت اوست. زكريا سه روز در مصيبت حسين «ع »گريست و از خدا خواست كه فرزندى به او عطا كند و با محبت او،آزمايشش كند و آنگونه كه محمد«ص »را در سوگ فرزندش به داغ نشاند،او را هم داغدار كند.خداوند،يحيى را به او عطا كرد.يحيى هم همچون حسين «ع »ششماهه به دنيا آمد. (50) ميان يحيى بن زكريا وحسين بن على شباهتهاى ديگر نيز وجود دارد.سر هر دو مظلومانه بريده شده و سر هر دودر طشت و طبقى پيش طاغوت زمانشان نهاده شد.
50 تفسير البرهان،ج 3،ص 3،بحار الانوار،ج 44،ص 223.
