سیستم عامل اصلی‌ترین نرم‌افزار سیستم رایانه است که کنترل و مدیریت مستقیم سخت‌افزار و اعمال اساسی سیستم رایانه را انجام میدهد.
سیستم عامل وظیفه دارد سخت افزارها را کنترل کند و به برنامه‌ها اجازهٔ دسترسی به سخت افزار و منابع سیستم مانند حافظه و پردازشگر را بدهد.
امروزه مشهورترین سیستم عامل در جهان نرم‌افزار ویندوز است که بر روی اکثر رایانه‌های شخصی نصب شده است. علاوه بر ویندوز سیستم‌های عامل‌های دیگری نیز بر روی انواع رایانه‌ها به‌کار می‌رود از جمله یونیکس و لینوکس و سولاریس و بی اس دی و مک و ام وی اس
سيستم عامل بدون شك مهمترين نرم افزار در كامپيوتر است. پس از روشن كردن كامپيوتر اولين نرم افزاري كه مشاهده می‌‌گردد سيستم عامل بوده و آخرين نرم افزاري كه قبل از خاموش كردن كامپيوتر مشاهده خواهد شد، نيز سيستم عامل است. سيستم عامل نرم افزاري است كه امكان اجراي تمامي برنامه هاي كامپيوتري را فراهم می‌‌آورد. سيستم عامل با سازماندهي، مديريت و كنترل منابع سخت افزاري امكان استفاده بهينه و هدفمند آنها را فراهم می‌‌آورد.
سيستم عامل فلسفه بودن سخت افزار را بدرستي تفسير و در اين راستا امكانات متعدد و ضروري جهت حيات ساير برنامه هاي كامپيوتري را فراهم می‌‌آورد. تمام كامپيوترها از سيستم عامل استفاده نمی‌نمايند. مثلا” اجاق هاي مايكرويو كه در آشپزخانه استفاده شده داراي نوع خاصي از كامپيوتر بوده كه از سيستم عامل استفاده نمی‌نمايند. در اين نوع سيستم ها بدليل انجام عمليات محدود و ساده، نيازي به وجود سيستم عامل نخواهد بود. اطلاعات ورودي و خروجي با استفاده از دستگاههائي نظير صفحه كليد و نمايشگرهاي LCD، در اختيار سيستم گذاشته می‌‌گردند. ماهيت عمليات انجام شده در يك اجاق گاز مايكروويو بسيار محدود و مختصر است،
بنابراين همواره يك برنامه در تمام حالات و اوقات اجراء خواهد شد. براي سيستم هاي كامپيوتري كه داراي عملكردي بمراتب پيچيده تر از اجاق گاز مايكروويو می‌‌باشند، بخدمت گرفتن يك سيستم عامل باعث افزايش كارآئي سيستم و تسهيل در امر پياده سازي برنامه هاي كامپيوتري می‌‌گردد. تمام كامپيوترهاي شخصي داراي سيستم عامل می‌‌باشند. ويندوز يكي از متداولترين سيستم هاي عامل است. يونيكس يكي ديگر از سيستم هاي عامل مهم در اين زمينه است. صدها نوع سيستم عامل تاكنون با توجه به اهداف متفاوت طراحي و عرضه شده است.
سيستم هاي عامل مختص كامپيوترهاي بزرگ، سيستم هاي روبوتيك، سيستم هاي كنترلي بلادرنگ، نمونه هائي در اين زمينه می‌‌باشند. سيستم عامل با ساده ترين تحليل و بررسي دو عمليات اساسي را در كامپيوتر انجام میدهد : – مديريت منابع نرم افزاري و سخت افزاري يك سِستم كامپيوتري را برعهده دارد. پردازنده، حافظه، فضاي ذخيره سازي نمونه هائي از منابع اشاره شده می‌‌باشند. – روشي پايدار و يكسان براي دستيابي و استفاده از سخت افزار را بدو ن نياز از جزئيات عملكرد هر يك از سخت افزارهاي موجود را براي برنامه هاي كامپيوتري فراهم می‌‌نمايد. اولين وظيفه يك سيستم عامل، مديريت منابع سخت افزاري و نرم افزاري است.
برنامه هاي متفاوت براي دستيابي به منابع سخت افزاري نظير: پردازنده، حافظه، دستگاههاي ورودي و خروجي، حافطه هاي جانبي، در رقابتي سخت شركت خواهند كرد. سيستم هاي عامل بعنوان يك مدير عادل و مطمئن زمينه استفاده بهينه از منابع موجود را براي هر يك از برنامه هاي كامپيوتري فراهم می‌‌نمايند. وظيفه دوم يك سيستم عامل ارائه يك رابط ( اينترفيس ) يكسان براي ساير برنامه هاي كامپيوتري است. در اين حالت زمينه استفاده بيش از يك نوع كامپيوتر از سيستم عامل فراهم شده و در صورت بروز تغييرات در سخت افزار سيستم هاي كامپيوتري نگراني خاصي از جهت اجراي برنامه وجود نخواهد داشت، چراكه سيستم عامل بعنوان ميانجي بين برنامه هاي كامپيوتري و سخت افزار ايفاي وظيفه كرده و مسئوليت مديريت منابع سخت افزاري به وي سپرده شده است .
برنامه نويسان كامپيوتر نيز با استفاده از نقش سيستم عامل بعنوان يك ميانجي براحتي برنامه هاي خود را طراحي و پياده سازي كرده و در رابطه با اجراي برنامه هاي نوشته شده بر روي ساير كامپيوترهاي مشابه نگراني نخواهند داشت. ( حتي اگر ميزان حافظه موجود در دو كامپيوتر مشابه نباشد ). در صورتيكه سخت افزار يك كامپيوتر بهبود و ارتقاء يابد، سيستم عامل اين تضمين را ايجاد خواهد كرد كه برنامه ها، در ادامه بدون بروز اشكال قادر به ادامه حيات وسرويس دهي خود باشند. مسئوليت مديريت منابع سخت افزاري برعهده سيستم عامل خواهد بود نه برنامه هاي كامپيوتري، بنابراين در زمان ارتقاي سخت افزار يك كامپيوتر مسئوليت سيستم عامل در اين راستا اولويت خواهد داشت. ويندوز 98 يكي از بهترين نمونه ها در اين زمينه است.
سيستم عامل فوق بر روي سخت افزارهاي متعدد توليد شده توسط توليدكنندگان متفاوت اجراء می‌‌گردد. ويندوز 98 قادر به مديريت و استفاده از هزاران نوع چاپگر ديسك و ساير تجهيزات جانبي است. سيستم عامل ( Operation System ) با حروف اختصاري OS نرم افزاري است كه مسئول كنترل و بكار گيري منابع سخت افزاري مانند حافظه، واحد پردازش مركزي ( CPU) فضاي ذخيره سازي ديسك و تجهيزات جانبي می‌باشد. سيستم عامل مبنايي است كه برنامه هاي كاربردي مانند برنامه هاي واژه پردازي و صفحه گسترده ها بر اساس آن ساخته می‌شود.
