طبق موافقتنامه ژنو و در نتیجه تلاش‌های فراوان شخصی به نام «ژن‌هنری‌دونان» با هدف تخفیف آلام انسانی و حفظ و پیشرفت بهداشت عمومی تشكیل شد. دونان، از اهالی سوئیس بود كه در سال ۱۸۶۲ كتاب «خاطره‌ای از سولفرینو» را تالیف كرده و خواستار تشكیل جمعیتهای امدادی داوطلب برای تسكین دردها و كمك به آسیب‌دیدگان جنگ شد.وی پیشنهاد كرد كه خدمت به رنجوران و زخمی‌های نظامی، فعالیتی بیطرف محسوب شود. «انجمن امور عام‌المنفعه ژنو» با علاقه فراوان از پیشنهاد او استقبال كرد.
در نتیجه یك كنفرانس بین‌المللی با شركت نمایندگان ۱۶ كشور در ژنو تشكیل شد و موافقتنامه‌ای در سال ۱۸۶۴ میلادی برای بهبود وضع مجروحان نظامی میدان جنگ تدوین شد و به امضای نمایندگان ۱۲ دولت از كشورهای شركت‌كننده رسید. در این موافقتنامه بر بی‌طرفی متصدیان خدمات پزشكی نیروهای مسلح، رفتار انسانی با زخمی‌ها و بی‌طرفی غیرنظامیانی كه داوطلبانه به كمك مجروحان جنگ می‌شتابند تاكید شد و علامت بین‌المللی به‌منظور مشخص شدن اعضا و وسایلی كه در این راه به كار می‌روند، پیش‌بینی گردید. این علامت به افتخار ملیت دونان، صلیب سرخ بر زمینه‌ای سفید بود كه به تقلید از پرچم سوئیس به عنوان نماد و علامت آن انتخاب شد.در سال ۱۹۶۳ میلادی، در ۸۸ كشور جهان جمعیتهای ملی صلیب سرخ تشكیل شد. همچنین در ژنو دو گروه بین‌المللی دیگر با نام‌های كمیته بین‌المللی صلیب سرخ و اتحادیه جمعیتهای صلیب سرخ تاسیس شد. اعضای كمیته بین‌المللی صلیب سرخ در هنگام جنگ به عنوان میانجی‌های بیطرف خدمت می‌كردند و اتحادیه جمعیتهای صلیب سرخ وظیفه ارائه كمك‌های متقابل همكاری و توسعه فعالیت‌های مربوط در زمان صلح را برعهده داشت.
کمیته بین المللی صلیب سرخ (ICRC) سازمانی است بیطرف ، بیغرض و مستقل که وظیفه منحصراً بشردوستانه آن عبارت است از حفاظت از زندگی و کرامت قربانیان جنگ و نیز خشونت داخلی، و یاریرسانی به آنها. کمیته بین المللی ، کار هدایت و هماهنگسازی فعالیت های امدادی نهضت را در مواقع منازعات به عهده دارد. وانگهی ، تلاش می ورزد با ترویج و تقویت حقوق بین الملل بشردوستانه و اصول بشردوستانه جهانی ، از بروز آلام انسانی جلوگیری کند. کمیته که در 1863 تأسیس شده است، منشاء نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر است.
فدراسیون بین المللی جمعیت های صلیب سرخ و هلال احمر بر پایه اصول نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر فعالیت می نماید تا انگیزه بخش ، تسهیل کننده و ترویج گر آن باشد که فعالیت هایی که توسط جمعیت های ملی عضو آن انجام می شوند ، وضعیت آسیب پذیر ترین مردم را ارتقاء بخشند. فدراسیون که در سال 1919 تأسیس شده است کار هدایت و هماهنگسازی یاری های جهانی نهضت به قربانیان سوانح طبیی و تکنولوژیک، به پناهندگان، و نیز در موقعیت های اضطراری بهداشتی، را به عهده دارد. در صحنه بین المللی ، فدراسیون ، نماینده رسمی جمعیت های خود می باشد. این سازمان هماهنگی میان جمعیت های ملی را ترویج می دهد و تلاش می کند تا توان آنها را در اجرای برنامه های کارآمد آمادگی سوانح ، بهداشتی و اجتماعی تقویت نماید.
جمعیت های ملی صلیب سرخ و هلال احمر مظهر فعالیت و اصول نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر در 178 کشوراند. جمعیتهای ملی به عنوان معین مقامات دولتی کشورهای خود در زمینه بشردوستانه هستند و طیفی از خدمات را شامل برنامه های امداد اضطراری ، بهداشتی و اجتماعی ، جمعیت های ملی به مردم غیر نظامی آسیب دیده یاریرسانی می کنند و ، هر جا که اقتضاء نماید، از خدمات پزشکی نیروهای مسلح حمایت به عمل می آورند.
کمیته بین المللی صلیب سرخ ، فدراسیون و جمعیت های ملی ، ارکانی مسقل اند . هر یک از آنها دارای موقعیت های انفرادی خویش است و هیچ اختیاری بر یکدیگر اعمال نمی کنند. سپس درباره بخش هیا نهضت ، آگاهی بیشتری به دست خواهیم داد.
ارکان قانونی نهضت : نهضت دارای سه رکن قانونی است که چهارچوبه های عمده تفکر و کار آنرا تعیین می کنند و یوندهای حیاتی را برای یگانگی اجزاء آن فراهم می سازند. ارکان قانونی نهضت عبارتند از:
کنفرانس بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر؛
شورای نمایندگان نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر؛
کمیسیون دائمی صلیب سرخ و هلال احمر.
کنفرانس بین المللی : کنفرانس بین المللی عالیترین رکن اصمیم گیری نهضت است و مجمعی است برای بحث درباره امور مورد علاقه مشترک دولت ها و نهضت.
کنفرانس بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر ، هیات های نمایندگی زیر را از درون نهضت و نیز از دول امضاء کننده قراردادهای ژنو گردهم می آورد تا در محیطی غیر سیاسی درباره اقدامات عرصه بشردوستانه بحث و تصمیم گیری نمایند:
جمعیت های ملی ( در حال حاضر : 178 جمعیت ملی )؛
کمیته بین المللی صلیب سرخ؛
فدراسیون بین المللی، و
دول امضاء کننده قراردادهای ژنو( در حال حاضر: 188 کشور).
هریک از هیات های نمایندگی تنها دارای یک رای هستند. افزون بر این ، نمایندگان بیش از 60 سازمان دولتی ، غیر دولتی ، منطقه ای یا تخصصی نیز در کنفرانس بین المللی به عنوان ناظر شرکت می جویند اما حق رای ندارند.
اقدامات عمده حقوق بشردوستانه که در کنفرانس ها مورد بحث و تصمیم گیری قرار می گیرند عبارتند از:
توسعه حقوق بین الملل بشردوستانه؛
اجرای عملی هنجارها و معیارهای آن تا تضمین گردد مورد احترام می باشند؛
تقویت همکاری میان صلیب سرخ / هلال احمر و دولت ها در عرصه بشردوستانه؛
هماهنگسازی یاری بشردوستانه بین المللی؛
یاری به پناهندگان و آوارگان؛
کنفرانس ، علی الاصول ، هر چهار سال یک بار برگزار می شود اما از آنجا که هدف آن فراهم ساختن جایگاهی برای گفتگوی میان نهضت و دولت ها می باشد ، گهگاه ، روایدهای سیاسی موجب تعویق یا عدم برگزاری آن می شوند.
شورای نمایندگان
شورای نمایندگان ، هیات نمایندگی به شرح زیر را گرد هم می آورد:
جمعیت های ملی ؛
کمیته بین المللی صلیب سرخ ؛ و
فدراسیون بین المللی.
شورای نمایندگان ، اجلاس اجراء خود نهضت است، و از این رو دولت ها در آن حضور ندارند. شورا در مناسبت های برگزاری هر کنفرانس بین المللی ، علی الاصول ، در مناسبت های برگزاری هر مجمع عمومی فدراسیون . تشکیل جلسه می دهد.
وظایف شورای نمایندگان به شرح زیر است:
تصویب دستور کار موقت بین المللی؛
پیشنهاد نام نامزدهای احراز مقام های کنفرانس بین المللی ( رئیس و نواب رئیس کنفرانس و کمیسیون ها و گزارشگران کمیسیون ها.)
کمیسیون دائمی
کمیسیون دائمی مرکب از نه عضو به شرح زیر است:
پنج عضو به انتخاب کنفرانس بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر؛
دو عضو از کمیته بین المللی صلیب سرخ ، که یکی از آنها رئیس کمیته خواهد بود؛
دو عضو از فدراسیون بین المللی ، که یکی از آنها رئیس فدراسیون خواهد بود.
کمیسیون دائمی ،? امین? کنفرانس بین المللی است و مسئولیت آماده سازی آن را به عهده دارد. عمده وظایف آن به شرح زیر است:
ترویج هماهنگی در کار نهضت و هماهنگ سازی بخش های نهضت؛
ترغیب و پیشبرد اجرای قطنامه های کنفرانس؛
بررسی موضوعات مربوط به کل نهضت؛
انجام ترتیبات لازم جهت برگزاری شورای نمایندگان؛
در صورت تصمیم نهائی کنفرانس، کمیسیون دائمی، در فواصل زمانی کنفرانس ها ، مسئول رفع اختلاف آراء در زمینه تفسیر و مصداق پذیری اساسنامه و آیین نامه های نهضت ، و همچنین مسائلی است که کمیته بین المللی صلیب سرخ یا فدراسیون در مورد اختلافاتی که با هم دارند به آن ارجاع می نمایند.
کمیسیون دائمی، رئیس خود را راساً بر می گزیند، و دستکم سالی سه بار تشکیل جلسه می دهد.
علامت های نهضت در قرارداد 1864 ژنو تنها علامت صلیب سرخ ذکر شده است، که وارونه پرچم کشور سوئیس است. جمعیت امداد به زخمیان کشور عثمانی ، در جریان جنگ این کشور با کشور روسیه در سال 1876 برای نخستین بار علامت هلال احمر را به کار برد، و از آن پس شماری از جمعیت های کشورهای اسلامی همین علامت را به جای صلیب سرخ برگزیدند که در قراردادهای 1949 ژنو پروتکل های الحاقی 1977 به رسمیت شناخته شده است. علامت دیگری نیز به صورت شیرو خورشید سرخ صرفاً جهت جمعیت شیرو خورشید سرخ ایران به تصویب رسیده بود که دولت جمهوری اسلامی ایران در سال 1980 کاربرد آن را به حال تعلیق در آورد و از علامت هلال احمر استفاده نمود.
علامت های صلیب سرخ و هلال احمر را می توان هم به عنوان علامت های حفاظتی به کاربرد و هم به عنوان علامت های نشانگر. کاربرد حفاظتی علامت بدین معنا است که نشانی از برای کارمندان پزشکی و دینی و نیز وسائل پزشکی باشد که باید در جریان منازعه مسلحانه مورد احترام و حفاظت قرار گیرند. هر گون سوء استفاده از علامت حفاظتی ( مثلاً، حمل و نقل نظامیان توسط آمبولانس) ، افزون بر آنکه نقض حقوق بین الملل بشردوستانه به شمار می آید به ارزش حفاظتی علامت ها نیز آسیب می رساند. کاربرد نشانگرانه علامت صرفاً بدین منظور است که اشخاص یا اشیائی که با نهضت مرتبط هستند مشخص شوند و ازین رو آنها را می توان در زمان صلح نیز به کار برد. بهرگونه ، کاربرد علامت های نهضت باید برابر مقررات ملی، مقررات نهضت درباره کاربرد علامت صلیب سرخ / هلال احمر توسط جمعیت های ملی، و نیز اساسنامه های خود جمعیت های ملی باشد.
مساله علامت : برابر مقررات کنونی، دولت ها می توانند تنها یکی از دو علامت صلیب سرخ یا هلال احمر را برای حفاظت از خدمات پزشکی خود در منازعات مسلحانه به کار برند. جمعیت های ملی نیز می توانند یکی از این دو علامت ، یکی از 10 شرط شناسائی رسمی جمعیت های ملی توسط کمیته بین المللی صلیب سرخ و آنگاه عضویت آنها در فدراسیون بین المللی است.
در دهه های اخیر دو مساله در کاربرد علامت بروز کرده است. نخست آنکه علامات دربردارنده مفاهیم مذهبی تلقی شده اند، و از اینرو در مواردی به ماهیت بیطرفانه آنها خدشه وارد شده و جان شماری از انسان ها را به خطر افکنده است. دیگر آنکه شماری از دولت ها و جمعیت های آنها در مورد کاربرد تنها یکی از ایندو، یا هر دوی آنها مشکلاتی دارند.
برای حل این مشکل ، گروه کاری مشترکی از دولتها و صلیب سرخ در سال 2000 با پذیرش یک علامت سوم موافقت کرده است. این علامت الحاقی را می توان در منازعات مسلحانه به عنوان علامت حفاظتی به کار برد، و جمعیت ملی نیز می تواند از آن ، با افزودن یک علامت محلی ، به عنوان یک علامت نشانگر استفاده نماید. بر این اساس پروتکلی تهیه شده است که باید به تصویب کنفرانس دیپلماتیک که دولت ها در آن عضویت دارند برسد.
استراتژی عمومی نهضت : استراتژی نهضت در سال 2001 به تصویب رسید. هدف آن ، تقویت توانائی نهضت است برای آنکه با اقدام کارآمد بشردوستانه به مردم آسیب پذیر بپردازد. استراتژی،شرحی کلی از اهداف و نتایج مورد انتظار بدست می دهد در این باره که چگون کمیته بین المللی صلیب سرخ ، فدراسیون ، و جمعیت های ملی در سراسر جهان می توانند با همکاری یکدیگر کار کنند.
جمعیت های ملی : برای آنکه جمعیت های ملی رسماً به عنوان عضو نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر پذیرفته شوند، باید شرائطی را دارا باشند. از جمله ، در قلمرو کشور امضاء کننده قراردادهای ژنو تشکیل شده باشند، به شیوه بایسته از سوی حکومت قانونی کشور خود بر پایه قراردادهای ژنو به رسمیت شناخته شده باشند، و در فعالیت هایی که انجام می دهند اصول حقوق بین الملل بشردوستانه را که در قراردادهای مزبور مشخص گردیده است رهنمود خود ساخته باشند.
منبع : دانشنامه تی تیل
