شايد براي ما كه در منزل غذا درست مي‌كنيم، آسان باشد كه از دست زدن به يك ماده غذايي پرهيز يا كار با آن را به يكي از اطرافيان واگذار كنيم اما اين كار براي كساني كه به‌صورت حرفه‌اي به كار آشپزي مشغول هستند و به آن به‌عنوان يك شغل نگاه مي‌كنند، جدي‌تر است. اين افراد روزمره با انواع و اقسام موادغذايي سر و كار دارند و اگر پوست آنها به اين مواد حساس باشد، مشكلات فراواني برايشان به وجود خواهد آمد.
درماتيت يا التهاب پوست در موارد تماس با موادغذايي مي‌تواند در محل كار يا منزل ايجاد شود و به 3 شكل عمده (درماتيت تماسي- تحريكي، درماتيت تماسي آلرژيك و كهير تماسي) ديده مي‌شود. نكته مهم در مورد اين عوارض اين است كه درماتيت‌ها در همه افراد ايجاد نمي‌شود و ممكن است پوست افراد، به مواد مختلف واكنش نشان دهد. بدون ترديد بعد از آشپزها و نانواها كه مدام با موادغذايي كار مي‌كنند، خانم‌هاي خانه‌دار در معرض ابتلا به درماتيت هستند.
درماتيت تماسي
علايم پوستي درماتيت تماسي با توجه به شدت حساسيت فرد (استعداد ذاتي)، نوع ماده ايجادكننده و ميزان تماس با ماده مورد نظر متغير است. مهم‌ترين علايم عبارتند از: کهير، قرمزي پوست، پوسته‌ريزي، خارش، ترك خوردن پوست و گاهي تاول.
چرا درماتيت ايجاد مي‌شود؟
در درماتيت يا التهاب پوست در اثر تماس با غذاها، اولين موضوع مهم، تماس طولاني و مكرر با مواد غذايي و ادويه‌هاست كه با درماتيت پايدار در ناحيه دست ظاهر مي‌شود. علت قابل‌توجه ديگري كه در بروز انواع حساسيت‌هاي تماسي به غذاها بسيار اهميت دارد، شستشو و تماس مكرر دست‌ها با مواد شوينده است. يعني بيشتر افراد مستعد، علاوه بر تماس مكرر با مواد غذايي، به‌دليل نوع كار خود مدام بايد دستانشان را بشويند و به همين دليل پوستشان در تماس مداوم با آب و مواد شوينده به‌تدريج لايه شاخي خود را از دست مي‌دهد. اين مساله مي‌تواند عاملي موثر براي شيوع بيشتر درماتيت دست‌ها باشد. مكانيسم‌هاي متفاوتي براي ايجاد درماتيت تماسي با غذاها وجود دارد و بيشتر موادغذايي قادر به ايجاد اين عارضه هستند اما بروز هريك از انواع آن در افراد مختلف به ويژگي‌هاي پوست فرد بستگي دارد.
درماتيت تحريك
شايع‌ترين نوع درماتيت تماسي شغلي در مشاغلي كه شاغلان در آن در تماس مكرر با مواد غذايي هستند، درماتيت تحريكي است كه از اثر مستقيم تماس ماده غذايي با پوست ايجاد مي‌شود. رايج‌ترين مواد غذايي ايجادكننده درماتيت تحريکي عبارتند از: آب مركبات، سير و پياز، تربچه، خردل، ذرت و آناناس. از اين ميان، درماتيت تماسي ناشي از تماس پوست با سير، بيشتر به شكل قرمزي و پوسته‌ريزي و ترك خوردن نوك انگشتان ديده مي‌شود. افزودني‌هاي غذايي، طعم‌دهنده‌ها و رنگ‌هاي غذايي نيز از ديگر عوامل ايجادكننده درماتيت تماسي – تحريكي هستند.
درماتيت آلرژيك
شكل ديگر درماتيت تماسي، نوع آلرژيك آن است. شيوع اين نوع درماتيت از نوع تحريكي كمتر است و عمده‌ترين عامل ايجادكننده آن سبزي‌ها و ميوه‌هايي مثل انبه هستند. حساسيت به ادويه‌هايي مانند فلفل، دارچين، جوز هندي، زنجبيل، برگ بو و وانيل است كه در بيشتر موارد به شكل التهاب پوست يا (بادکردن كف دست و انگشتان دست) تظاهر مي‌كند.
كهير
گونه ديگري از درماتيت‌هاي تماسي به غذاها به شكل كهير تماسي ديده مي‌شود. كهير با قرمزي و تورم و خارش شديد تظاهر مي‌كند، در اغلب موارد گذراست و معمولا در مدت حدود 30 دقيقه برطرف مي‌شود.
چه بايد کرد؟
تشخيص درماتيت‌هاي تماسي با گرفتن شرح حال از بيمار و در صورت لزوم، بهر‌ه‌گيري از تست‌هاي استاندارد امكان‌پذير است. درماتيت تماسي شغلي باعث كاهش كيفيت زندگي و كاهش رضايت فرد از محيط كار مي‌شود و حتما بايد در اين موارد اقدام‌هاي پيشگيري‌كننده انجام شود. مهم‌ترين اقدام در اين موارد، كاهش يا جايگزين‌كردن تماس‌هاي مضر با مواد تحريك‌كننده است. افراد مستعد، بايد حتما از دستكش‌هاي مناسب استفاده كنند. اقدام‌هاي درماني به شدت درماتيت بستگي دارند و به غير از توصيه‌هاي مربوط به پرهيز از تماس، داروهايي مانند ضدخارش‌ها و استروييدهاي موضعي، خوراكي و تزريقي مي‌تواند در كاهش علايم درماتيت تماسي در فرد مبتلا موثر باشد. در موارد شديد كه احتمال بروز صدمه‌هاي جبران‌ناپذير به فرد وجود دارد، حتي تعويض شغل براي فرد در معرض ابتلا به درماتيت تماسي با غذا ضروري است.
آشپزي به شرط سلامت
بسياري از خانم‌هاي خانه‌دار نسبت به ايمني محيط‌كار خود بي‌توجه‌اند و مثلا هنگام جابجا كردن ظروف حاوي غذاي داغ دچار سوختگي مي‌شوند. توصيه مي‌شود قبل از اينكه قابلمه حاوي برنج يا ماكاروني در حال جوش را برداريد و آماده آبكشي شويد، مسير حركت خود را وارسي كنيد تا مبادا چيزي سر راهتان باشد. توصيه مي‌شود قبل از اينكه چاقو به دست بگيريد و موادغذايي را برش بزنيد، چاقو و دسته‌اش را بررسي كنيد. در محل مناسبي قرار بگيريد و احتياط را فراموش نكنيد. اين مطلب، شما را با توصيه‌هاي مهمي از همين قبيل آشنا مي‌کند:
آشپزي و سوختگي: گاهي ممکن است به‌دليل اينكه عجله داريد يا گمان مي‌كنيد قادريد ظرف داغ را به سرعت جابجا كنيد، در استفاده از دستگيره‌هاي مناسب اهمال‌كاري كنيد، اما سوختگي پوست از هر درجه‌اي كه باشد، دردسرساز است. حتما هنگام آشپزي از دستگيره‌هاي مناسب استفاده كنيد و اگر از فر استفاده مي‌كنيد، دستكش مخصوص فر را بپوشيد. اگر به هر دليل، پوست با ظرف يا بخارهاي داغ تماس پيدا كرد، بايد بلافاصله محل سوختگي را زير آب سرد بگيريد. اگر تاول ايجاد شده، نبايد آن را دستكاري كنيد و بتركانيد. استفاده از پماد زينك‌اكسايد بلافاصله پس از شستشوي پوست با آب سرد نيز كمك‌كننده است. بد نيست در آشپزخانه پماد زينك‌اكسايد داشته‌باشيد. سوختگي‌هاي جدي‌تر معاينه طبي مي‌خواهد.
آشپزي و كمردرد: تهيه غذا وقتگير است. شايد يك آشپز به اين نكته دقت نكند كه مدت‌هاست روي پاهايش ايستاده و آنقدر حواس‌اش به تهيه غذا بوده كه فراموش كرده ستون مهره‌هايش در يك حالت ثابت و تحت‌فشار است. اگر آشپزها و همه كساني كه به‌دليل شرايط كاري‌شان مجبورند مدت‌ها روي پا بايستند به اين نكته دقت نكنند و اصول صحيح ايستادن را ندانند، قطعا دچار كمردرد و پادرد خواهندشد. صاف بايستيد و قوز نكنيد. هر از چندگاهي پاهايتان را جابجا كنيد و اگر مجبوريد بالاي سر غذايي بمانيد، يك چهارپايه كوتاه يا جعبه زيرپايتان بگذاريد و به‌طور متناوب پاهايتان را روي آن قرار دهيد تا راستاي ستون فقرات شما عوض شود و مدام به يك نقطه فشار نيايد. اگر درمورد درست ايستادن خود شك داريد، به ديوار تكيه دهيد و سر و باسن خود را به ديوار بچسبانيد. حالا بايد بين مهره‌هاي گردن تا ديوار و بين‌مهره‌هاي كمر و ديوار حدود 5سانتي‌متر فاصله باشد چانه را به گلو نزديك كنيد. سرشانه‌ها نه بالا باشند نه افتاده. هيچ خمي به جلو، عقب يا طرفين نبايد در ستون مهره‌هايتان باشد. شايد همين تمرين ساده، خستگي ناشي از ايستادن مداوم را كم كند.
آشپزي و مشكل‌هاي تنفسي: نسبت به تهويه محيط آشپزخانه حساس باشيد. از باز بودن پنجره يا سلامت هود آشپزخانه مطمئن شويد. استنشاق بخارهاي غذا به‌خصوص هنگام داغ شدن روغن و سرخ كردن موادغذايي در درازمدت به سلامت مجاري هوايي شما آسيب مي‌زند. كساني كه به شغل آشپزي در محيط‌هاي بسته و بدون تهويه مشغول بوده‌اند بعد از گذشت چند سال دچار تنگي‌نفس‌هاي شبه‌آسم شده‌اند.
منبع : آلامتو
