آل عمران چه کسانی بودند –
عنوان : آل عمران
نویسنده : علی محمودی
مفهوم‌شناسی:
آل در لغت همان اهل است و به گفته برخی این واژه مقلوب لفظی اهل می‌باشد[1]و اهل کسانی هستند که نسبی یا دینی یا چیزی همانند آن، آنها را با یکدیگر جمع و مربوط کند.[2] فرق میان آل و اهل این است که واژه آل مخصوص اعلام و معروفین است و به شریف‌تر و با فضیلت‌تر‌ها اضافه می‌شود مثل آل الله و آل النبی.[3]
“آل عمران” در اصطلاح به خانواده یا فرزندان یا پیروان عمران گفته می‌شود و عمران نام دو شخص است؛ یکی “عمران بن نصیهر” و او پدر حضرت موسی (ع) و هارون است و دیگری “عمران بن ماثان” که پدر حضرت مریم (س) است که از نسل سلیمان نبی (ع) و همگی از نسل یهودا فرزند یعقوب هستند، گفته می‌شود این دو عمران 1800 سال باهم فاصله داشته‌اند،[4]در کتاب مقدس عمران به صورت “عمرام” آمده است.[5]
آل عمران در قرآن:
ترکیب آل عمران فقط یک بار در قرآن آمده است:
«إِنَّ اللّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ»[6]
«خداوند آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برتری داد، آنها فرزندان (و دودمانی) بودند که (از نظر پاکی و تقوا و فضیلت) بعضی از بعض دیگر گرفته شده بودند»
عمران ذکر شده در این آیه به گفته مفسرین پدر حضرت مریم (س) است نه پدر موسی (ع) زیرا هر کجا در قرآن نام عمران برده شده اشاره به پدر مریم می‌باشد،آیات بعد هم که شرح حال مریم (س) را بیان می‌کند مؤید این مطلب است.[7]
بنابراین مراد از آل عمران عبارتند از: مریم، عیسی به همراه همسر عمران،[8] پس منظور از برگزیده شدن آل ابراهیم و آل عمران این نیست که همه فرزندان ابراهیم و عمران از برگزیدگان هستند زیرا ممکن است در میان آنها حتی افراد کافری وجود داشته باشند.
روایات متعددی که از طرف اهل بیت (ع) به ما رسیده، دلالت دارند بر اینکه، این آیه بر معصوم بودن انبیاء و امامان دلالت دارد، زیرا خداوند هرگز افراد گنهکار را انتخاب نمی‌کند.[9]
آل عمران در این آیه یکی از ذریه ابراهیم است، پس با آوردن آل عمران دوباره آل ابراهیم را ذکر کرده است.[10] زیرا آل ابراهیم چه از طریق اسماعیل و چه از طریق اسحاق شامل هر دو عمران و همه پیامبران و معصومان پس از ابراهیم می‌شود و دلیل اینکه از آل عمران جداگانه بحث شده است چند دیدگاه وجود دارد:
1- برای آگاه کردن مخاطب به اینکه عیسی (ع) هم بشری با کرامات بزرگ از ناحیه خدا است و برای نبوت برگزیده شده تا ادعای مدعیان الوهیت او باطل شود.
2- برای آگاه کردن مخاطب به منزلت آل عمران
3- از آنجائی که آیات بعد در مورد دو فرد منسوب به عمران یعنی مریم (س) و عیسی (ع) سخن گفته شده، آل عمران را جداگانه آورده است.[11]
[1] .راغب اصفهانی، مفردات، ترجمه غلامرضا حسینی، تهران، مرتضوی، 1375، چاپ دوم، ج1، ص 222.
[2] . مفردات، همان، ص 219.
[3] . مفردات، همان، ص 222.
[4] .مرکز فرهنگ و معارف قرآن، اعلام قرآن از دایره للمعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، 1385، ج 1، ص 128.
[5] . خرمشاهی، بهاءالدین، دانش‌نامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران، دوستان و ناهید، 1377، ج 1، ص 47.
[6] .آل عمران، 34- 33.
[7] . مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1371، چاپ 24، ج 2، ص 390.
[8] . طباطبائی،محمدحسین؛ تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، بی‌تا، جلد 3، ص 262 (لازم به ذکراست اکثر مفسران آل عمران را تنها حضرت مریم و عیسی (ع) ذکر کرده‌اند).
[9] . تفسیر نمونه، پیشین، ص 390.
[10] . تفسیر المیزان، پیشین، ص 262 – 260.
[11] . اعلام قرآن، پیشین، ص 130.
