همه چیز درباره دهانشویه ها “
از زمان‌های بسیار دور بشر از موادی جهت شستشوی دندان‌ها استفاده می‌کرده که در واقع دهانشویه محسوب می‌شد که از گیاهان بدست می‌آمده است.
شاید بتوان از آب نمک به عنوان رایج‌ترین و شناخته شده ترین مواد شستشوی دهان نام برد. حتی امروزه بسیاری از مردم آب نمک و شستشوی دهان و دندان با آب نمک را به مسواک و خمیردندان ترجیح می‌دهند.
دهانشویه ها شاید یک مکمل خوبی برای سلامت دندان‌ها و لثه‌ها باشند ولی باید بدانیم که کافی نیست علاوه بر آن استفاده مکرر از دهانشویهها حتی آب نمک چه بسا ممکن است به ضرر سلامتی دهان و دندان‌ها باشد. برخی از دهانشویهها در اثر استفاده مکرر ممکن است باعث تغییر رنگ دندان‌ها شوند و استفاده بیش از حد آن‌ها باعث بهم خوردن تعادل فلور میکروبی (باکتری‌های طبیعی موجود در دهان) می‌گردد که ممکن است اجازه رشد به باکتری‌های مضر در محیط دهان را بدهد.
اصولاً دهانشویهها سبب کاهش میکروارگانیسم‌ها، کنترل بوی بد دهان در کوتاه مدت، کاهش التهابات لثه و بهبودی زخمها می‌شوند.
بعضی دهانشویهها باعث جلوگیری از پوسیدگی، درمان دندان‌های حساس، مقاومت در برابر التهاب و علاوه بر آن مانع از خشکی دهان و حتی بوی دهان می‌شوند.
می‌توان دهانشویهها را به صورت زیر تقسیم‌بندی کرد:
1- دهانشویه‌های ضد التهاب
2- دهانشویه‌های ضد پلاک
3- دهانشویه‌های فوراید دار
4- دهانشویه‌های ضد درد
از دهانشویه‌های ضد التهاب موجود در بازار می‌توان به کلر هگزیدین، ستیل پریدینیوم، کاربامید پراکساید و حتی دهانشویه گیاهی پرسیکا و یا آب نمک اشاره نمود.
این نوع دهانشویهها عموماً قبل و بعد از جراحی (به‌خصوص کلرهگزیدین) استفاده می‌کردند. و تأثیر بسیار مثبتی در درمان زخم ها و التهابات لثه ای دارند. دوباره باید متذکر شوم که استفاده از این نوع دهانشویهها نباید بیشتر از 2 تا 3 هفته طول بکشد. زمان استفاده از این دهانشویهها بعد از مسواک و قبل از خواب می‌باشد و بهتر است پس از استفاده از آن‌ها تا نیم ساعت چیزی خورده نشود.
دهانشویه‌های حاوی فلوراید نوع دیگری از دهانشویهها می‌باشند که استفاده نسبتاً زیادی دارند. این دهانشویهها در تقویت دندان‌ها تأثیر بسزایی دارند. فلوراید موجود در دهانشویه با مینا و عاج تماس می‌یابد و با کلسیم و فسفر موجود در آن‌ها سبب تشکیل فلورآپاتیت می‌گردد که نسبت به هیدروکسی آپاتیت در مقابل پوسیدگی مقاوم‌تر است. فلوراید همچنین معدنی شدن و ترمیم مجدد سطح دندان‌های پوسیده را تسریع می‌کند و کمک می‌کند تا روند تخریب معکوس شده، موجب افزایش سطح دندان شود.
فلوراید همچنین موجب کاهش اثر تخریبی باکتری‌های دهان بر دندان می‌شود. این کار را از طریق تداخل در عملکرد و تشکیل میکروارگانیسم‌ها انجام می‌دهد.
بهتر است دهانشویه‌های حاوی فلوراید را هفته‌ای یکبار استفاده نمود. این نوع دهانشویهها را می‌توان به مدت طولانی استفاده کرد. زمان مناسب برای استفاده از آن‌ها یک ساعت قبل از مسواک زدن می‌باشد.
دهانشویه‌های ضد پلاک که به تازگی در بازار ایران هم آمده است اثر ضد پلاک خوبی دارد و یک دهانشویه مؤثر برای جلوگیری از تشکیل جرم دندان می‌باشد و افرادی که فکر می‌کنند پلاک یا جرم بیشتری دارند می‌توانند از آن استفاده نمایند. باید متذکر شوم که این دهانشویه اثر چسبندگی پلاک به سطح دندان را کاهش داده، متعاقب آن با مسواک زدن صحیح اثر بیشتری در حذف پلاک دندانی ایجاد می‌نماید، ولی خاصیت ضد جرم ندارد و هیچ‌گاه نمی‌تواند کار مسواک را به تنهایی انجام دهد. زمان استفاده از این دهانشویه کمی قبل از مسواک زدن می‌باشد.
دهانشویه‌های ضد درد هم در واقع هنگامی استفاده می‌شود که فردی دچار درد در بافت نرم شده باشد یا جراحی در ناحیه دهان داشته باشند یا مثلاً آفتی داشته باشند این دهانشویهها زمان خاصی برای مصرف ندارند ولی چون عموماً هنگام جویدن مواد غذایی در اثر تماس مواد غذایی با ناحیه آسیب دیده یا زخم درد بیشتری ایجاد می‌شود بهتر است کمی قبل از صرف غذا از این دهانشویهها استفاده نمود که خاصیت ضد درد هم داشته باشد.
اخیراً دهانشویه‌هایی ساخته شده که حاوی الکل نمی‌باشند و این نسل از دهانشویهها اثرات منفی و عوارض جانبی الکل در آن‌ها از بین رفته و تأثیر مثبت‌تری دارند.
دکتر علیرضا اسدی [ جراح – دندانپزشک ]
