• واحد زنده ی اصلي بدن سلول است.
• هر نوع سلول براي انجام كار به خصوصي تخصص پيدا كرده است. مثلاً گويچه‌هاي سرخ خون‌مختص انتقال اكسيژن از ريه به بافتهايند.
• اگر چه سلولهاي متعدد بدن اختلاف بارزي با يكديگر دارند، اما همه ی سلولها از نظر پاره‌اي از مشخصات پايه‌اي مشابه‌اند. مثلاً، اكسيژن در همه ی سلولها با كربوهيدرات، چربي و پروتئين تركيب مي‌شود و انرژي موردنياز براي كار سلولي را آزاد مي‌كند.
• اکثر سلولها قابليت توليد مثل دارند و هرگاه پاره‌اي از سلولهاي يكي از انواع بافتها به دلايلي منهدم شوند، سلولهاي باقيمانده تا مرحله‌اي كه تعداد سلولها به ميزان اوليه برسد بارها و بارها تقسيم مي‌شوند.
تعريف بافت، دستگاه و تعادل حياتي
مجموعه‌اي مشابه از سلولهاي داراي وظيفة مشترك را «بافت» مي‌نامند. اجتماعي از بافتهاي معين و همكار با يكديگر «اندام» معيني را به‌وجود مي‌آورد. و بالاخره از مجموع چند اندام «دستگاه» ويژه‌اي به‌وجود مي‌آيد. مانند دستگاه گردش خون، دستگاه تنفس و . . . .
هماهنگي و عملكرد مشترك دستگاههاي بدن با يكديگر سبب كار منظم و سيستماتيك بدن مي‌شود كه اصطلاحاً آن را «تعادل حياتي» نامگذاري كرده‌اند. به هم خوردن اين تعادل و هماهنگي دستگاهها موجب بيماري و در خاتمه مرگ خواهد شد.
ساختـمان سلول و اعمال آن
هر سلول از دو بخش اصلي سيتوپلاسم و هسته تشكيل شده است. هسته از سيتوپلاسم با غشاي هسته‌اي و سيتوپلاسم از مايعات اطراف با غشاي سلولي مجزا شده است . مواد مختلفي كه سلول را تشكيل مي‌دهند روي هم پروتوپلاسم ناميده مي‌شوند. پروتوپلاسم بيشتر از پنج ماده ی پايه‌اي، آب، الكتروليتها، پروتئينها، ليپيدها و كربوهيدراتها تشكيل شده است.
سيتوپلاسم
قسمت اعظم هر سلول را سيتوپلاسم تشكيل مي‌دهد كه محتواي مقدار زيادي اندامك و انكلوزيون است. اندامكها، اجزاي زندة سلولهايند و عبارت‌اند از:
1-ريبوزومها
اجزاي بسيار ريزي‌اند كه در ساختمان آنها پروتئين زيادي ديده مي‌شود. سنتز پروتئين در ريبوزومها طبق دستورالعملهايي كه از هستة سلول مي‌آيد صورت مي‌گيرد. ريبوزومها ممكن است در سيتوپلاسم آزاد باشند و يا به شبكه ی درون ـ پلاسمي بچسبند. ريبوزومهاي چسبيده پروتئينهايي را نيز كه براي صدور به جاهاي ديگرند مي‌سازند. ريبوزومهاي آزاد پروتئينهايي را مي‌سازند كه از آنها در همان سلولي كه در آن تشكيل شده‌اند استفاده مي‌شود. ريبوزومها غالباً به يكديگر جوش مي‌خورند و ساختمانهاي بزرگتري موسوم به پلي ريبوزوم تشكيل مي‌دهند.
2. رتيكولوم آندوپلاسميك
اين بخش از سيتوپلاسم مشابه ی غشاي سلول است و شبكه ی تور مانندي تشكيل مي‌دهد. رتيكولوم آندوپلاسميك مجموعه‌اي از حفره‌ها و مجراهايي است كه فضاي سلولي را در نقاط مختلف اشغال مي‌كند و قسمتهاي مختلف سلول را به يكديگر ارتباط مي‌دهد و با غشاي هسته و محيط خارج سلول نيز ارتباط دارد. اين شبكه ی تور مانند وظيفة انتقال مواد و انتشار تحريك را در داخل سيتوپلاسم عهده‌دار است.
3. ميتوكندري
اين اندامك در سيتوپلاسم تمام سلولها وجود دارد، اما تعداد آن در هر سلول بسته به مقدار انرژي موردنياز آن تغيير مي‌كند. ميتوكندريها جزو تشكيلات غشايي‌اند و خود از دو غشا تشكيل شده‌اند. چينهايي از غشاي داخل به صورت قفسه‌هايي به درون ميتوكندريها پيش مي‌رود. اين چينها، كه منظره‌اي شبيه آج ته كفش ايجاد مي‌كند، تيغه‌هاي ميتوكندري ناميده شده‌اند. ميتوكندريها را نيروگاه سلول نيز مي‌نامند، زيرا توليد انرژي سلولي به عهدة آنهاست.
4. دستگاه گلژي
اين دستگاه از كيسه‌هاي كوچكي تشكيل شده كه مواد ساخته شده در رتيكولوم آندوپلاسميك به داخل آنها راه يافته و پس از تغييراتي براي برآوردن نيازهاي ديگر سلول در آنجا انباشته مي‌شود. مواد به اين روش از رتيكولوم آندوپلاسميك به دستگاه گلژي انتقال داده مي‌شوند، بدين‌ترتيب كه نخست «وزيكولهاي انتقال‌دهندة» كوچك به‌طور مداوم از رتيكولوم آندوپلاسميك كنده مي‌شوند و سپس به سرعت با دستگاه گلژي جوش مي‌خورند. دستگاه گلژي در سلولهاي ترشحي هميشه بين هسته و سطح سلول يافت مي‌شود و بسيار مشخص است.
5. ليزوزوم
اين اندامك كوچكتر از ميتوكندري و در سطح سيتوپلاسم پراكنده است. ليزوزومها كه داراي بيش از ده آنزيم قوي‌اند يك سيستم گوارشي داخل سلولي ايجاد مي‌كنند. اين سيستم به سلول اجازه مي‌دهد مواد خارج سلولي را كه وارد آن مي‌شود و نيز مواد داخل سلولي از قبيل ميتوكندري خرد شده را هضم كند. هرگاه ليزوزومها از محيط سر بسته ی خود خارج شوند تمام سلول را از بين خواهند برد. به همين دليل، آنها را سيتوليزوزوم نيز مي‌نامند.
6. سانتريول
اين اندامك توده ی غليظ و متراكمي از سيتوپلاسم است كه به صورت يك جفت جسم كوچك استوانه‌اي شكل از استوانه‌هاي كوچكتري تشكيل شده است. اين اجزا در مجاورت هسته قرار دارند و نسبت به يكديگر زاويه ی 90 درجه مي‌سازند. سانتريولها در تقسيم سلولي نقش مهمي به عهده دارند.
7. انكلوزيونها
انكلوزيونهاي سيتوپلاسمي از اجزاي اصلي سلولي نيستند، بلكه در واقع مستأجرهاي موقتي‌اند. انكلوزيونها بيشتر شامل غذاهاي ذخيره شده از قبيل گليكوژن در سلولهاي كبدي و عضلاني و يا چربي در بافت چربي هستند.
غشاي سلول
غشاي سلول از سه لايه تشكيل مي‌شود كه دو تا از آنها تيره‌اند و لايه ی مياني روشن است. لايه‌هاي تيره داخلي و خارجي از پروتئينهاي كروي شكل تشكيل شده‌اند. اين پروتئينها كه به پروتئينهاي محيطي معروفند فقط به سطح غشا مي‌چسبند و در غشا نفوذ نمي‌كنند. اين پروتئينهاي محيطي تقريباً كاملاً به صورت آنزيم عمل مي‌كنند، پروتئينهاي ديگري هستند كه در تمام ضخامت غشا نفوذ مي‌كنند و پروتئينهاي سرتاسري ناميده مي‌شوند. اين دسته پروتئينها كانالهاي ساخته شده‌اي (منافذي) ايجاد مي‌كنند كه از طريق آنها آب و مواد محلول در آب، به ويژه يونها، مي‌توانند بين مايع خارج سلولي و داخل سلولي انتشار يابند.
جنس لاية دو طبقه ی روشن مياني به‌طور كامل از فسفوليپيدوكلسترول است. يك بخش از مولكولهاي فسفوليپيدوكلسترول در آب محلول و متوجه خارج‌اند يعني آب دوست‌اند يا به آب گرايش دارند. اين مولكولها چندان محكم به پروتئينهاي محيطي نچسبيده‌اند. بخش ديگري از مولكولها فقط در چربيها محلول‌اند، يعني آب گريزند.
ميان رتيكولوم آندوپلاسميك و غشاي سطحي سلول ارتباط مستقيمي وجود دارد. در حقيقت، رتيكولوم آندوپلاسميك ادامه ی غشاي سطحي سلول است.
