گل پامچال یکی از گلهای بسیار زیبای اواخر زمستان و بهار می باشد در این مقاله می توانید توضیحات کاملی از گل پامچال را مانند داروهای موثری که از این گیاه می گیرند , مشخصات گل پامچال , نیازهای اکولوژیکی گل پامچال , انواع گل پامچال , نحوه تکثیر گل پامچال مطالعه خواهید نمود.
▪ Primula veris L. em HUDS
▪ Cowslip
ریشه٬ برگ ها و گل های پامچال خاصیت دارویی دارند. و مواد موثره آن خلط آور است و برای درمان آسم٬ تنگی نفس و همچنین برای مداوای بیماریهای مروط به معده٬ روده و کبد مورد استفاده قرار می گیرد.
داروهایی که از مواد موثره ی ریشه ی این گیاه ساخته و به فروش می رسند عبارتند از:
۱) کوردیت(corderit)٬
۲) رادیپون (Radipon)٬
۳) و اکسپکتین (Expectin).
● مشخصات گل پامچال :
پامچال٬ گیاهی است علفی٬ چند ساله و متعلق به تیره پامچال (Primulaceae) که منشاء آن اروپای مرکزی و آسیا گزارش شده است و بطور وحشی در جنگل ها و بیشه زارها می روید.
پامچال دارای ریزومی استوانه ای به رنگ قهوه ای تیره به طول ۱۰ سانتی متر بوده و ضخامت آن ۰.۵ سانتی متر می باشد. در قسمت فوقانی ریزوم٬ اثر برگ ها و ساقه هایی کهدر سال های قبل منشعب شده اند٬مشاهده می شود.از اندامهای مذکور ریشه هایی به رنگ زرد یا خاکستری به طول ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر و به ضخامت ۱ میلی متر منشعب می گردند. برگ ها تخم مرغی شکل و دندانه دارند و به صورت طوقه در پای ساقه قرار می گیرند که مستقیماْ از قسمت فوقانی ریشه منشعب شده اند. نوک برگ ها بدون زاویه و کم و بیش منحنی شکل است. سطح برگ ها برجسته و مواج به نظر می رسد. برگ های جوان کمی خمیده هستند. طول برگ ها متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد (بین ۶ تا ۱۰ سانتی متر) و پهنای آن ۲.۵ تا ۳ سانتی متر است.
این برگ ها محتوی ۲٪ ساپونین . ۱٪ ویتامین ث است. گل های پامچال در انتهای ساقه هایی به نام هامپ قرار دارد که طول آن بین ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر است و به صورت وارونه قرار می گیرد.هامپ فاقد انشعاب ها یا هرگونه برگ می باشد.گل ها به شکل فنجان٬ کمی پهن دارای گلبرگ هایی به رنگ زرد یا نارنجی اند. این گل ها در فصل بهار٬ بین ماههای فــــروردین – اردیبهشت تشکیل می شوند.
گل ها حاوی مقدیر کمی اسانس٬ ساپونین و ترکیبات فلاونوییدی است. میوه از نوع کپسول بوده و محتوی بذرهای کوچکی به رنگ قهوه ای تیره است. وزن هزار دانه٬ ۱ تا ۴/۱ گرم است.
ریشه محتوی ۵ تا ۱۰٪ ساپونین با ساختمان تری ترین است که شامل &#۰۳۹; فنیل گلیکوزیدهایی&#۰۳۹; نظیر پری ورین و پری مولاورین و همچنین حاوی مقادیر فراوانی اسید پری مولیک می باشد.
● نیازهای اکولوژیکی گل پامچال :
پامچال خاک های قلیایی را ترجیح می دهد و در خاک های حاوی مقادیرفراوان ترکیبات کلسیم٬ به خوبی رشد می کند. این گیاه می تواند خشکی را تا مدت محدودی تحمل کند.
● تکثیر گیاه:
کاشت و تکثیر این گیاه به وسیله ی بذر و به طریق رویشی انجام می گیرد.
۱) تکثیر بوسیله بذر:
اگرچه تکثیر پامچال از طریق بذر امکان پذیر است٬ ولی روش مناسبی نیست زیرا رشد و نمو گیاهان به کندی صورت می گیرد ٬ به طوری که پس از سه سال می توان ریشه ها را برداشت نمود.
۲) تکثیر رویشی:
تکثیر رویشی از طریق تقسیم بوته انجام می شود و اوایل بهار٬ زمان مناسبی برای تکثیر پامچال است. پس از خارج کردن گیاهان ۲ تا ۳ ساله از خاک٬ هر یک را به چند بوته تقسیم و آنها را در ردیف هایی به فاصله ی ۴۰ سانتی متر کشت می کنند. فاصله ی دو بوته روی ردیف٬ ۲۰ سانتی متر مناسب است. گیاهانی که به طریق رویشی تکثیر می شوند رشد و نمو مناسبی دارند و پائیز سال بعد می توان آنها را ( اعم از ریشه٬ ساقه یا گل ) برداشت کرد.
● برداشت محصول :
اوایل بهار٬ قبل از رویش گیاهان و همچنین در فصل پائیز٬ ریشه ها محتوی حداکثر مقدار ماده موثره می باشند٬ لذا در هر دو زمان یاد شده می توان آنها را برداشت کرد. اگرچه در بعضی از کشورها از آغاز گلدهی ریشه را برداشت می کنند٬ ولی بهترین زمان برداشت ریشه ٬ پائیز می باشد. پس از برداشت٬ ریشه ها را کاملاْ شسته و تمیز می کنند و سپس در دمای ۴۰ تا ۴۵ درجه خشک می نمایند. گلها پس از برداشت باید بلافاصله خشک شوند. تاخیر در خشک کردن گل ها٬ باعث تغییر رنگ و کاهش مواد موثره آن می شود. از آنجایی که برگ ها خاصیت دارویی دارند٬ می توان آنها را به لحاظ داشتن ویتامین ها و ساپونین ها٬ مورد استفاده قرار داد.
دمای مناسب برای خشک کردن برگ ها٬ ۷۰ تا ۸۰ درجه سانتی گراد است. در این دما٬ بدون هیچ گونه آسیبی به مواد موثره برگ ها٬ می توان آنها را خشک نمود. زمان مناسب برای جمع آوری گلها٬ هنگامی است که کاملاْ باز شده باشند. گل ها را باید بدون کاسبرگ ها برداشت نمود.
معمولاْ از هر ۳ تا ۳.۵ کیلوگرم ریشه ی تازه و ۶ تا ۷ کیلوگرم گل و ۵ کیلوگرم برگ پس از خشک شدن٬ یک کیلوگرم از هریک حاصل می شود.
تیره پامچال Primulaceae متعلق به راسته پامچال Primulales می‌باشد. گیاهانی علفی ، دارای برگهای متقابل یا با آرایش چرخه‌ای هستند. گلها منظم و پنج چرخه‌ای بوده 5 پرچم متکی بر گلبرگها دارند. تخمدان 5 برچه‌ای ، دارای تمکن مرکزی و محتوی تخمکهای واژگون است. میوه کپسول و محتوی دانه‌های آلبومن‌دار است. این تیره شامل 30 جنس و 350 گونه است که فقط 150 گونه آن را پامچال تشکیل می‌دهد. پریمولاسه‌ها در مناطق معتدل و سرد نیمکره شمالی انتشار دارند. بسیاری از آنها کوهستانی هستند.
اختصاصات دستگاه رویشی
اغلب این گیاهان علفهایی خاکزی بوده و بندرت ممکن است مانند هوتونیا آبزی و یا مانند گلوکس در زمینهای چمنی غرقه در آب برویند. عده‌ای از آنها در کنار چشمه‌ها و زمینهای مرطوب اطراف آن به سر می‌برند. پریمولاها علفهایی یکساله بوده و یا به علت داشتن ریزوم که رشد همپا دارد چند ساله و پایا هستند. ساقه این گیاهان علفی و ایستاده است. برگها منفرد است. در برخی از گیاهان این تیره مانند گونه‌های پامچال تمام برگها در قاعده و طوقه‌وار در سطح خاک قرار دارند و از وسط آنها ساقه گل دهنده برگ خارج می‌شود.
اختصاصات دستگاه زایشی
گلها منفرد یا مجتمع در گل آذین‌های خوشه‌ای ، خوشه گرزن و یا چترهای انتهایی و محوری هستند. در پامچالها ، گل آذین در راس ساقه بدون برگ گل دهنده قرار می‌گیرد. گلها نرماده ، کامل و منظم هستند و فقط در بعضی از جنسها مانند کوریس تقریبا گرایش به نامنظم شدن دیده می‌شود. کاسه گل لوله‌ای شکل و یا دارای پرآذین برهم نهاده است. جام اکثرا پیوسته بوده و بندرت ممکن است جدا گلبرگ باشد. میوه به صورت کپسول است. دانه دارای جنین کوچک و ایستاده و واجد آلبومن گوشتی است. در پامچالها بند تخمک متورم است و توده کوچک و گوشتی را تشکیل می‌دهد.
جنسهای تیره پامچال
جنس گلوکس
گیاهانی علفی ، پایا ، کوتاه با گلهای محوری ، منفرد ، تقریبا بدون دمگل ، فاقد جام با کاسه‌ای زنگی شکل و گلبرگ مانند و دارای 5 لبه است. پرچمها 5 عدد ، مستقر روی کاسه و متناوب با لبه‌های کروی ، محتوی دانه‌هایی کم و معدود است و بوسیله 5 کفه باز می‌شود. این جنس فقط یک گونه به نام گلوکس ماریتیما دارد که در آذربایجان و در نواحی دیلمان و ارومیه می‌روید.
جنس سیکلامن
گیاهانی علفی ، پایا با بن غده‌ای و برگهایی تماما بن‌رست و قاعده‌ای هستند که بر سطح خاک طوقه‌وار قرار دارند. کاسه گل استکانی شکل و دارای 5 لبه عمیق است. لوله جام تخم مرغی کوتاه و شامل 5 لبه کم و بیش برگشته است و گل نیز غالبا در انتهای دم گل بطور برگشته و آویخته قرار می‌گیرد و به همین علت این گیاهان را نگونسار گویند. این جنس دارای یک یا دو گونه در نواحی شمال ایران بویژه در دامنه‌های ارتفاعات دره رودخانه چالوس است. گونه فراوان آن در شمال سیکلامن کوم است که آن را بخور مریم یا نگونسار گویند.
جنس پامچال
نام این جنس از پیش رس بودن گل آن که در آغاز و حتی قبل از بهار ظاهر می‌شود گرفته شده است. پامچالها گیاهانی علفی ، پایا و دارای ریزوم هستند که از آن در آخر پاییز تا اوایل بهار برگهایی کم و بیش بزرگ به صورت طوقه‌ای پدید می‌آیند. برگها غالبا پوشیده از کرک و کم و بیش چین خورده و در قاعده باریک هستند و به دمبرگ منتهی می‌شوند. گلها گاهی منفرد و گاهی به صورت چتر بدون پایه ظاهر می‌شوند. این جنس در ایران حدود 9 گونه دارد که در جنگلهای شمالی ایران بویژه در مازندران و گیلان و همچنین ارتفاعات البرز می‌رویند.
جنس آناغالیس
گیاهانی علفی ، پایا و غالبا پوشیده از کرک هستند. ساقه آنها نسبتا بلند به ارتفاع 50 تا 100 سانتیمتر و بدون انشعاب یا کمی منشعب است. برگها متناوب یا متقابل معمولا تخم مرغی شکل و نوک تیز هستند. گلها سفید یا سفید مایل به صورتی دارای کاسه 5 لبه‌ای با لبه‌های غیر متناوب با تخمدان است. جام استکانی شکل یا چرخی با 5 لبه عمیق است. دارای 5 پرچم با میله‌های آزاد و یا در قاعده بهم پیوسته است. میوه کپسول دارای 5 کفه و محتوی دانه‌های فراوان و صاف است. این جنس در شمال ایران و نواحی آذربایجان 2 گونه دارد.
سایر جنسها
از دیگر جنسهای این تیره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: سامولوس ، آندروزاس ، آسترولینوم ، دیونیزیا و لیزیماکیا.
گل پامچال یکی از گلهای بسیار زیبای اواخر زمستان و بهار می باشد در این مقاله توضیحات کاملی از گل پامچال را مانند داروهای موثری که از این گیاه می گیرند , مشخصات گل پامچال , نیازهای اکولوژیکی گل پامچال , انواع گل پامچال , نحوه تکثیر گل پامچال مطالعه نمودید.
منتظر نظرات و انتقادات شما هستیم . بخش گل و گیاه گروه نرم افزار تی تیل
