عناصر تشكيل‌دهنده ی پروتوپلاسم عبارت‌اند از:
آب و مواد معدني (كه تحت عنوان مواد غيرآلي طبقه‌بندي شده‌اند و ارزش انرژي‌زايي ندارند) و پروتئينها، ليپيدها و كربوهيدراتها (كه به موادآلي معروفند و از اكسيداسيون آنها در حضور اكسيژن انرژي توليد مي‌شود).
اجزاي مختلف پروتوپلاسم
آب
آب بيشترين و مهمترين جزء تشكيل‌دهنده ی پروتوپلاسم است كه غلظت آن در سلولها بين 65 تا 85 درصد تغيير مي‌كند. زندگي بدون آب فقط براي چند روز مي‌تواند ادامه يابد.
آب اجزاي مختلف پروتوپلاسم را به حالت محلول نگاه مي‌دارد، واكنشهاي شيميايي كه در سلولها هستند احتياج به‌وجود آب دارند. ماهيّت سيال آب به مواد معلق اجازه مي‌دهد تا به قسمتهاي مختلف سلول جريان و انتشار يابند و از اين راه انتقال مواد از يك قسمت به قسمت ديگر سلول را تأمين مي‌كند. بسياري از مواد در آب يونيزه مي‌شوند، مانند كلرورسديم كه در آب به يونهاي داراي بار مثبت و يونهايي كه داراي بار منفي است، تقسيم مي‌شوند.
اين قبيل مواد را الكتروليت مي‌نامند و بسته به يوني كه در آب ايجاد مي‌كنند به اسيدها، بازها (مواد قليايي) و نمكها تقسيم مي‌شوند كه هر يك در مادة زنده نقش مهمي دارند.
نمكهاي غيرآلي (معدني)
نمكهاي معدني زيادي در بدن يافت مي‌شوند و در سلولها و مايعات بدن (خون، مايع ميان بافتي و لنف) وجود دارند. كلرورهاي سديم، پتاسيم، كلسيم و منيزيوم از همه فراوانتر و با اهميت‌ترند. در حالي كه مقدار نمكهاي ديگر بسيار كم است. يونهاي سديم و كلر به غلظتهاي زيادتر از يونهاي ديگر در مايعات خارج سلولي و برعكس در داخل سلولها يونهاي پتاسيم و فسفات از ساير يونها فراوانترند.
نمكهاي معدني براي نگهداري كيفيت اسمزي مناسب (حركت آب از ميان غشا) و تعادل اسيدي، بازي، انعقاد خون (كه احتياج به كلسيم دارد)، تشكيل استخوانها (كلسيم و فسفر)، تشكيل ترشح داخلي غده تيروئيد (يد)، حمل اكسيژن و دي‌اكسيدكربن (آهن در هموگلوبين گويچه‌هاي سرخ) ضروري‌اند.
پروتئينها
در بيشتر سلولها، فراوانترين ماده بعد از آب پروتئينهايند كه به‌طور طبيعي 10 تا 20 درصد توده ی سلولي را تشكيل مي‌دهند. از لحاظ توليد انرژي چندان اهميتي ندارند، وليكن منشأ آنزيمها و هورمونهاي ساخته شده در سلولها هستند. نمو بافتهاي جديد و ترميم بافتهاي پيروفرسوده بستگي به‌وجود پروتئين دارد. كودكان در حال رشد، زنان حامله و شيرده و افراد مسن و بيماراني كه تحت عمل جراحي قرار گرفته‌اند در رژيم غذايي خود نسبت به يك فرد جوان سالم بالغ به پروتئين بيشتري احتياج دارند.
ليپيدها
چربيها و مواد خويشاوند آنها را روي هم ليپيدها مي‌نامند. مهمترين ليپيدها در بيشتر سلولها فسفوليپيد و كلسترول‌اند كه حدود 2 درصد تودة كل سلولي را تشكيل مي‌دهند. علاوه بر فسفوليپيد و كلسترول، برخي سلولها محتوي مقادير زيادي تري‌گليسريدند كه چربي خنثي نيز ناميده مي‌شوند. در سلولهاي موسوم به «سلولهاي چربي» تري‌گليسريد تا 95 درصد توده ی سلولي را تشكيل مي‌دهد و اين چربي نمودار انبار اصلي موادغذايي انرژي‌دهنده ی بدن است. بافت چربي موجود در زير پوست نه فقط منبع ذخيره غذايي است، بلكه همچون عايق از اتلاف حرارت بدن جلوگيري مي‌كند. علاوه بر اين، ليپيدها به علت حمل ويتامينهاي محلول در چربي از اهميت ويژه‌اي برخوردارند.
كربوهيدراتها
كربوهيدراتها به‌طور كلي عمل ساختماني بسيار اندكي در سلول دارند، اما در تغذيه سلول نقش مهمي را بازي مي‌كنند. كربوهيدراتها به سهولت اكسيده مي‌شوند و سهل‌الوصول‌ترين منبع انرژي‌اند. گلوكز كه قند موجود در خون است براي بدن انسان به همان اندازه ی اكسيژن ضروري است. هرگاه غلظت قند خون پايين بيايد، انسان دچار تشنج مي‌شود و اگر غلظت آن بسيار كم شود، اغما پيش مي‌آيد. اعمال حياتي بدن چون هدايت پيامهاي عصبي، انقباض عضلاني، فعل و انفعالات شيميايي و صدها عمل ديگر همه احتياج به انرژي حاصل از موادقندي دارند.
